Rustemeyer wilde eigenlijk immunoloog worden. ‘Maar dat was in die tijd nog geen specialisatie. Omdat veel huidziekten op een immunologische achtergrond berusten, koos ik voor dermatologie. Ook vond ik de interactie tussen mens, leefomgeving en werk interessant. Waarom kiezen mensen een bepaald beroep en wat doet dat werk met de mens? Ook met deze aspecten heb ik veel te maken in mijn vak.’ Vanwege zijn specifieke interesse is Rustemeyer gespecialiseerd in dermato-allergologie en arbeidsdermatologie. Ook behoren de behandelingen van immunologische ziektebeelden tot zijn zwaartepunten.

Omgaan met klachten

Over de ernst van eczeem is hij duidelijk. Het is een van de meestvoorkomende beroepsziekten in Europa en in Nederland is volgens Rustemeyer sprake van een dramatische onderrapportage. ‘De meeste werknemers vallen niet uit met eczeem. Ze werken er gewoon mee door of hebben een manier gevonden om met de klachten om te gaan. Ze melden zich dan een paar dagen ziek of kunnen na een vakantie weer aan de slag omdat de klachten zijn afgenomen.’ Als deze werknemers verder gezond zijn komen ze niet met hun huidklachten bij de bedrijfsarts op het spreekuur. Deze kan dus ook geen melding maken van een beroepsziekte.’

Impact

Dat het probleem groot is, bleek ook uit onderzoek onder OK-personeel in het Amsterdam UMC. ‘Op de werkvloer zagen we dat 16% van de medewerkers klachten had, op jaarbasis ging het om 27% van de verpleegkundigen en artsen. Dat is dus meer dan een kwart. Toch viel er slechts een medewerker door de klachten uit. De rest verzint creatieve oplossingen, maar heeft mede daardoor moeite om het werk goed te verrichten. Bovendien bleek ook uit het onderzoek dat eczeem een grote impact heeft op het algemeen welzijn, het werk en het werkplezier.’ Ook in de bouwsector werd onderzoek gedaan naar handhuidaandoeningen. Het beeld was daar nog dramatischer. ‘Een derde van bouwvakkers heeft eczeem. Sommigen werken net zolang door tot het bloed eruit komt. Zeker zzp’ers. Die hebben vaak geen arbeidsongeschiktheidsverzekering. Voor hen is een dag zonder werk ook een dag zonder inkomen.’

Eyeopener

Volgens Rustemeyer is aanleg bij handeczeem een risicofactor, maar wordt de kans om het te krijgen vooral vergroot door het soort werk en de manier waarop dat werk gedaan wordt. Neem OK-medewerkers. ‘Ze gebruiken desinfectiemiddelen, wassen veelvuldig handen: ze doen alles wat nodig is om patiënten te beschermen. Dat je dan last van je handen kunt krijgen vinden ze part of the job. Toen we daarachter kwamen, hebben dat meegenomen in ons verhaal’, vertelt Rustemeyer. Aan OK-personeel werd uitgelegd dat je met eczeem minder goed je handen kunt schoonhouden en dat je dus besmettelijker bent voor patiënten. ‘Dat was voor velen een eyeopener. De patiënt geen schade berokkenen bleek een enorme motivator voor een bezoek aan de bedrijfsarts. Ze zaten bij bosjes in de wachtkamer.’

Het is een kwestie van uitleggen, maar ook het aanbieden van oplossingen telt mee. ‘Vrouwen zijn over het algemeen wel gewend om crèmes te gebruiken. Mannen niet, en zeker in de bouw niet. Hoe krijg je die aan het smeren? Door voorlichting te geven en het aan te bieden op de werkplek.’ Bij enkele bouwprojecten werd als proef uitleg gegeven aan bouwvakkers en werden drie dispensers opgehangen: een met zeep, een met handdoeken en een derde met een effectieve handcrème. ‘Als je het aanbiedt, wordt er ook gebruik van gemaakt.’

Preventie

Toch is voorkomen ook bij handeczeem nog altijd de beste remedie. ‘We moeten anders kijken naar arbeid en veel meer op preventie aansturen. Onderzoek aanbieden, vragenlijsten laten invullen, medewerkers online advies geven. Arboverpleegkundigen op de werkplek laten komen om problemen te signaleren. Wij hebben hier in het ziekenhuis twee arbeidshygiënisten die veel belangstelling voor dit onderwerp hebben. Ze stellen uiteraard geen diagnoses, maar ze kijken wel goed naar de handen van mensen. Het is niet ingewikkeld en het kost weinig tijd.’

Rustemeyer vindt ook dat bedrijfsartsen hun rol op dit gebied moeten oppakken. ‘Als zij meer op de werkvloer zijn en ook naar de handen kijken, kunnen ze problemen signaleren.’ Ook is hij voorstander van een PMO voor huidklachten. ‘PMO’s vinden nu alleen plaats bij mensen in risicoberoepen. Maar ook als je eczeem hebt kun je anderen in gevaar brengen, zeker wanneer je in de zorg werkt. In de bouw zou je ook een all-in-one PMO kunnen instellen. Je kijkt dan niet alleen naar handeczeem, maar checkt meteen op huidkanker, omdat bouwvakkers veel in de buitenlucht werken en op bijvoorbeeld rug- en schouderklachten.’ Naast PMO’s pleit Rustemeyer ook voor ontschotting tussen specialismen. De medisch specialist moet makkelijker bereikbaar zijn voor de specialist arbeid en gezondheid. ‘Het zijn nu nog twee aparte werelden en daar is de patiënt-werknemer de dupe van. Het is goed dat er nu verschillende initiatieven zijn om daarin verbetering te brengen. Ook is het goed dat steeds meer medisch specialisten terugkeer naar werk meenemen in het behandeltraject. Je doet mensen echt tekort als je dat aspect laat liggen.’

Niet uitstellen

Tot slot benadrukt Rustemeyer dat het bij eczeem en andere handhuidklachten belangrijk is om er vroeg bij te zijn. ‘Wanneer je te lang doorloopt met huideczeem, is er in 60 tot 80 procent van de gevallen recidive. Maar als mensen met klachten meteen naar de arts gaan, kun bijna iedereen geholpen worden. Het is dus echt zaak om hulp te zoeken en niet zelf te gaan dokteren met uierzalf uit de supermarkt of crème van de drogist. Of om het maar eens mooi te zeggen: je handen zijn je brood, zorg goed voor je handen.’