In de wetenschappelijke literatuur bestaat geen consensus over de definitie en inhoud van het concept ‘veiligheidscultuur’. In haar proefschrift stelt ‘dr. van Nunen een transdisciplinaire benadering centraal, waarbij het begrip veiligheidscultuur wordt onderzocht vanuit een veiligheidswetenschappelijk perspectief, waarbij inzichten uit sociologie, engineering en psychologie worden gecombineerd.

TBV vroeg haar naar de kernboodschappen voor arbeidsartsen: ‘Een goede veiligheidscultuur is veel meer dan enkel het vermijden van incidenten en ongevallen. Het gaat ook bijvoorbeeld over hoe veilig werknemers zich voelen binnen het bedrijf, of de attitude die ze aannemen tegenover veiligheid. Deze meer subjectieve factoren van veiligheid kunnen een mogelijk gespreksonderwerp zijn tijdens een consult met de arbeidsarts.’

De Universiteit Antwerpen begon elf jaar geleden met de master in de veiligheidswetenschappen, een unieke opleiding in Vlaanderen. Iets later werd ook de Leerstoel Vandeputte gelanceerd: Gilbert Vandeputte, oud-CEO van Vandeputte Safety Experts, financierde wetenschappelijk onderzoek binnen het domein van de veiligheid. Karolien van Nunen, een van de oud-studenten van de master in de veiligheidswetenschappen, is nu de tweede doctor in de veiligheidswetenschappen.

De centrale onderzoeksvraag in het proefschrift luidde: ‘Wat omvat een integraal conceptueel kader voor veiligheidscultuur in organisaties vanuit een transdisciplinair perspectief, en hoe kan dit conceptueel kader geoperationaliseerd worden in een toegepast evaluatie-instrument voor het werkveld?’

Signaleren van verbeterpunten

Van Nunen concludeert: ‘Om veiligheidscultuur op een optimale manier aan te pakken, is het nodig om de hele organisatie te betrekken: werknemers, leidinggevenden, management, maar ook indien van toepassing contractoren of klanten/leveranciers als deze regelmatig op de werksite aanwezig zijn. Ook de arbeidsarts kan in dit proces een rol spelen. Vang je als arbeidsarts signalen op die een indicatie zijn voor een suboptimale veiligheidscultuur? Of merk je tijdens gesprekken dat werknemers niet de juiste houding aannemen wat betreft veilig gedrag? Ga dan het gesprek aan met de (veiligheids)manager van het bedrijf om deze verbeterpunten te signaleren’.

Van Nunen ziet als rol voor de arbeidsarts om structurele uitdagingen in de veiligheidscultuur in organisaties aan te kaarten: ‘veiligheidscultuur wordt in de literatuur en in de praktijk vaak gelijkgesteld met “gedrag van werknemers”. Bijvoorbeeld: volgt een werknemer de veiligheidsinstructies, of draagt een werknemer de persoonlijke beschermingsmiddelen wanneer nodig. Dit gedrag is een belangrijk aspect van veiligheidscultuur, maar zeker niet het enige. Zo zijn ook de organisatorische of contextuele factoren van belangrijke invloed op de veiligheidscultuur binnen een organisatie. Omdat je als arbeidsarts niet betrokken bent bij de operationele hoofdactiviteiten van een bedrijf, zit je in een gunstige positie om mogelijke knelpunten in deze organisatorische of contextuele factoren op te merken. De arbeidsarts kan zo een belangrijke rol spelen in het signaleren van organisatorische en contextuele verbeterpunten’.

Proficiat aan Karolien, onze vroegere collega. Jawel, ze was ooit actief als TBV-medewerker.

Auteur

Katrien Mortelmans is redacteur van TBV