Agressie op de werkvloer is een complex en ingrijpend fenomeen dat ook ons als bedrijfs- en verzekeringsartsen raakt. Het komt in verschillende vormen voor, variërend van non-verbaal tot verbaal en zelfs fysiek. Collega De Lange deelt in haar column hoe agressie niet alleen haarzelf, maar ook haar zoon heeft getroffen. Het illustreert de diepgaande impact die agressie kan hebben, niet alleen op het professionele leven van artsen maar ook op hun persoonlijke omgeving.

Uit de vele en gevarieerde bijdragen in dit themanummer blijkt dat er veel bekend is over agressie. Het komt ook voor op de werkvloer van artsen, maar grootschalige onderzoeken op dit gebied blijven achter.

Mam, heb je weer zo'n rare man op je spreekuur gehad? Deze vraagt wordt me de afgelopen vijf jaar regelmatig gesteld door mijn nu 11-jarige zoon Floris. De impact die de doorgemaakte agressie in de spreekkamer op hem heeft, doet me het meeste.

Veiligheidsrisico's onderbelicht in dit handboek over medische zorg aan mensen met ernstige meervoudige beperkingen.

Regelmatig verschijnen in de media berichten over agressie en geweld tegen werknemers (externe agressie). Een werkgever heeft de taak dit te voorkomen. Maatwerk is daarbij geboden, omdat iedere situatie uniek is.

Onacceptabel is agressie door cliënten in de spreekkamer van zorgprofessionals, op straat tegen hulpverleners en de confrontaties in andere contactuele beroepen. Onacceptabel is ook agressie binnen organisaties. Trauma's zijn het gevolg, zowel fysiek als mentaal. Als we willen moet een preventieve aanpak mogelijk zijn.

De kracht van het boek is dat het zo praktisch is. Iedere arts die meer grip wil krijgen op agressie en grensoverschrijdend gedrag in de dagelijkse praktijk, vindt er zijn gading in. Dat verwondert niet want de leidraad is geschreven door twee Belgische agressie-experts: Dupont en Taghon.

Tijdens een (verzuim)spreekuur kunnen de emoties soms hoog oplopen, bijvoorbeeld als de beoordeling of een advies van een bedrijfsarts de medewerker niet bevalt. Is fysiek geweld tegen een bedrijfsarts reden voor ontslag op staande voet?

Een frequent genoemde verandering na niet-aangeboren hersenletsel (NAH) betreft het zogenaamde ‘korte lontje'. Soms kunnen patiënten zelf gevoelens van irritatie, kortaf reageren of boosheid beschrijven. Veelal is het een naaste die daarnaast ook nog (grensoverschrijdende) woede-uitbarstingen rapporteert.

In het onderwijs over communicatie is ‘luisteren, samenvatten, doorvragen' een techniek die veelvuldig toegepast wordt. Echter, er zijn, zoals iedereen wel weet, situaties waarin deze techniek niet geschikt is. Wat kun je wel doen wanneer je iemand tegenover je hebt die zich verbaal agressief gedraagt? Wat werkt en hoe pak je dit aan? En wat is het verschil tussen boos en agressief?

Hoe kan de bedrijfsarts twee heren dienen1 en escalaties ombuigen? Elke praktiserend bedrijfsarts weet dat het de nodige vaardigheden en praktijkervaring vraagt om zowel werknemer als leidinggevende effectief te adviseren. In dit artikel willen wij bruikbare concepten en eye-openers delen die we opdeden door daar trainingen over te geven.

Agressie is in het kader van de arbeidsongeschiktheid een regelmatig voorkomend onderwerp bij de bedrijfs- en verzekeringsarts. Agressie van een werknemer jegens de bedrijfs- of verzekeringsarts ook. Dit leidde het afgelopen decennium ook enkele keren tot een tuchtklacht bij de tuchtcolleges voor de gezondheidszorg. Uit deze uitspraken kunnen lessen getrokken worden voor met name de bedrijfsgeneeskundige. Grootste leerpunt hierbij is dat de arts uiterst terughoudend moet zijn met het melden van agressief gedrag van een werknemer naar diens werkgever. Dit is slechts in zeer uitzonderlijke situaties toegestaan en dient ook als laatste redmiddel te worden gezien.

Net als in Nederland kampt ook Belgisch spoorwegpersoneel met toenemende agressie van reizigers. Afgelopen jaar kregen gemiddeld vijf medewerkers per dag ermee te maken. Dat heeft uiteraard zijn weerslag op het welzijn van de medewerkers, zo blijkt ook uit de woorden van verzekeringsarts Ina Cock, afdelingshoofd arbeidsongevallen en langdurig verzuim bij HR Rail.

Agressie en soms geweld op de werkvloer komt helaas veel voor. Ongeveer 1,6 miljoen werknemers hebben er jaarlijks mee te maken, blijkt uit een TNO-rapport1 op basis van gegevens uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA). Agressie door mensen van buiten de eigen organisatie komt in de gezondheidszorg het vaakst voor, 45 procent van de medewerkers heeft ermee te maken.1 Dit artikel staat stil bij de relatie tussen slaap en agressie.

Agressie, emotionele intimidatie en pesten op werk kunnen leiden tot psychotrauma. Hoewel men hier niet direct aan denkt, komt dit thema ook voor binnen de letselschade. Dit praktijkvoorbeeld gaat in op causaliteit, beperkingen en blijvende invaliditeit bij slachtoffers van interne agressie. Belangrijk voor bedrijfs- en verzekeringsartsen wanneer een letselschadezaak loopt.

Bijzonder hoogleraar Vitaliteitsmanagement Tinka van Vuuren ging tijdens haar oratie in 2011 in op het belang van vitaliteitsmanagement ‘Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden!' In dit interview neemt Tinka ons mee op het aspect van sociale veiligheid binnen de gezondheidszorg en hoe dat te concretiseren op de werkvloer.

Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) ontving van 2018 tot en met 2022 380 meldingen van beroepsziekten als gevolg van agressie en geweld. Bij 368 (97%) meldingen ging het om psychische beroepsziekten en dan met name posttraumatisch stresssyndroom (240 meldingen) gevolgd door overspanning/burn-out (76 meldingen) en overige aandoeningen door ernstige stress (44 meldingen).

Incidenten van intimidatie op de werkvloer en #metoo haalden de pers in België en Nederland. Werkgevers dienen hun personeel te beschermen. De Combat Harassment Tool (CHAT) kan helpen om grensoverschrijdend gedrag in kaart te brengen en aan te pakken.

Agressie op de werkvloer is geen uitzonderlijk fenomeen. Krantenkoppen zoals ‘Nooit was er meer agressie tegen medisch personeel'1 duiken regelmatig op in de Belgische en Nederlandse media. En dit is nog maar het topje van de ijsberg, gezien vooral de meest ernstige incidenten de pers halen.