In het boek Mentale vooruitgang en werk schetst de denktank Mentale Vooruitgang en Werk een hoopgevend beeld van hoe ‘mentaal sterk werk’ er in 2050 uit kan zien. Dit boek over de kracht van werkend Nederland komt voort uit een project van de Argumentenfabriek.

Hoe vergroten we de mentale kracht van werkend Nederland?

Mentale vooruitgang betekent dat we ons als samenleving andere doelen stellen naast materiële vooruitgang. Mentaal sterk werk is betekenisvol en kwalitatief goed werk, met goede relaties met collega’s, autonomie en intrinsieke motivatie. En vooruitgang op dit gebied is geen tijdelijk programma, maar een leefstijlverandering. Blijvende verbetering vraagt om een blijvend andere mentaliteit. We zullen niet alleen als werkorganisaties en als werkenden, maar ook als samenleving de steven moeten wenden. De horizon is daarbij 2050.

Macht der gewoonte

Veel dingen die we normaal zijn gaan vinden zijn dat eigenlijk helemaal niet. Hoezo heeft iedereen de mond vol van ‘burn-out’, terwijl niemand weet wat het precies is? Hoe komt het dat in Nederland leidinggevenden nauwelijks geschoold worden in het omgaan met emoties? Waarom helpen we vaak alleen het individu met herstel van mentale klachten en hebben we geen oog voor herstel van de werkomgeving? Waarom hebben werknemers die zich een dag minder voelen, eigenlijk alleen de mogelijkheid om zich ziek te melden? Hoe komt het dat in deze tijden van structureel personeelstekort werkgevers zich neerleggen bij verzuimpercentages van boven de 5 procent? Wat maakt dat de meeste zorgverleners niet standaard vragen naar wat voor werk een patiënt doet en wat ervoor nodig is om aan het werk te blijven? Hoe komt het dat de Arbeidsinspectie niet per se in actie komt als een bedrijfsarts wantoestanden meldt, terwijl de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd bij een ernstige melding wel meteen uitrukt?

Vragen, vragen, vragen, over onze vele gekke gewoonten. Vragen die we moeten stellen. Om de mentale kracht van organisaties te vergroten, moeten we de huidige gang van zaken kritisch tegen het licht houden. Wat niet wil zeggen dat het gemakkelijk is om overal een bevredigend antwoord op te formuleren.

Mensen en systemen

De huidige bureaucratie staat in veel gevallen de gewenste vooruitgang in de weg. Menselijkheid is de sleutel tot mentaal sterk werk. Het gaat om interesse tonen in de ander als medemens, om emoties te onderkennen en om open en eerlijk te kunnen zijn over hoe het gaat. Menselijkheid gaat om ‘gewoon een beetje normaal met elkaar omgaan’. In de praktijk is dat helemaal zo normaal niet.

Hoe richten we werk en wat daarmee samenhangt zo in dat het bijdraagt aan mentale kracht, in plaats van dat het mentaal uitputtend is?

Toekomstbeeld

Het boek start met een toekomstbeeld van de samenleving in 2050, waarin vrijwel iedereen, met en zonder werk, mentaal floreert en waarin werk echt mentaal versterkend werkt. De samenleving is positiever, menselijker en ontspannener. We hebben meer psychologisch inzicht. Onze voorkeuren zijn veranderd van materieel naar mentaal. Psychische klachten worden voorkomen door aan mentale kracht te werken. Vervolgens wordt gekeken naar de huidige situatie en welke externe en interne trends bepalend zijn voor de aard van de samenleving waarin we nu werken. Wat zijn de belangrijkste spelers en hoe dragen zij bij aan de mentale kracht van organisaties? Wat zijn positieve doelen voor de mentale kracht van organisaties? Wat kunnen spelers in het veld van werk en gezondheid doen om de gestelde doelen te realiseren? Wat kunnen werkenden doen om hun mentale kracht te vergroten?

Trendkaarten

Aan de hand van trendkaarten worden alle aspecten die van belang zijn om te werken aan mentale vooruitgang en werk besproken. Aspecten die aan de orde komen zijn maatschappelijke trends in samenleving, politiek, economie, technologie, werkomstandigheden, sociale verbanden, preventie, verzuimbegeleiding, re-integratie en inkomensvoorziening.

Doelen voor organisaties

Doelen voor organisaties op het gebied van mentale kracht worden hier uitgebreid omschreven. Vooruitgang hierin wordt door organisaties uitgedragen als een expliciet doel van hun strategie en bedrijfsvoering. Bestaande kennis over welzijn wordt effectief gebruikt en organisaties beschikken over goede emotionele vaardigheden en zijn sociaal vaardig.

Als bedrijfsartsen kunnen we hieraan een bijdrage leveren door zelf onze kennis over mentaal welzijn op peil te houden en organisaties hierover te adviseren.

Actiekaarten

Voor zowel werkgevers, arbodiensten, ggz-organisaties en huisartsen, loopbaan en sociaal ontwikkelbedrijven, zorg- en inkomensverzekeraars, gemeenten, de arbeidsinspectie en het rijk wordt omschreven welke acties zij kunnen ondernemen. Voor arbodiensten wordt aanbevolen om alleen integrale preventiepakketten aan te bieden en geen losse dienstverlening. Arbodiensten bespreken met nieuwe klanten altijd eerst wat zij al doen aan preventie en mentale kracht. Werk is altijd een onderdeel van richtlijnen en standaarden in de GGZ, curatieve zorg en bedrijfsgeneeskundige zorg.

Denktank Mentale Vooruitgang en Werk

Dit is een groep gemotiveerde wetenschappers en deskundigen die de krachten heeft gebundeld om vorm te geven aan een samenleving waarin werk een bron is van mentale kracht. Dit doen ze door samen na te denken en te reflecteren op de huidige situatie en doelen en bijbehorende acties te formuleren. De auteurs zijn Kees Kraaijeveld, Petra van de Goorbergh, Thomas klein Goldwijk en Joep Verbugt. Meer dan 40 wetenschappers, deskundigen en bestuurders hebben hun bijdrage aan dit boek geleverd.

Tot slot

Dit boek is zeer de moeite waard voor bedrijfsartsen, psychologen, arbeidsdeskundigen, verzekeraars, beleidsmakers en onderzoekers en alle andere mensen die bezig zijn met het vergroten van de mentale kracht van Nederland.

Marieke van Hoffen is bedrijfsarts bij Human Capital Care en redacteur van TBV.
contact: m.van.hoffen@humancapitalcare.nl