28 okt 2024
Opslaan

Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Mentale gezondheid jongvolwassenen

Iris Arends
Samira de Groot
Ute Bültmann
Karin Veldman
Corné Roelen
Bij de BedrijfsGeneeskundige Dagen sprak NVAB-voorzitter Boyd Thijssens over een bredere scope voor bedrijfsgeneeskunde binnen de sociale geneeskunde. Een link met jeugdgezondheidszorg ligt niet direct voor de hand, maar de jongere van nu is de werknemer van morgen. Problemen tijdens de jeugd hebben impact op latere arbeidsdeelname.
© SDI Productions / Getty Images / iStock
Ten opzichte van 20 jaar geleden, zijn starters op de arbeidsmarkt hoger opgeleid en zowel vaker als meer uren actief op de arbeidsmarkt. Maar zij hebben ook meer flexibele arbeidsrelaties, een hogere studieschuld, een nauwelijks hoger salaris en wonen minder vaak in een koopwoning dan 20 jaar geleden.1 Een onderzoek van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) laat zien dat veel jongvolwassenen in de leeftijd 18-35 jaar zich zorgen maken over bestaanszekerheid, met name over hun toekomstige financiële situatie en werkzame leven2: 42 procent vraagt zich af of ze de juiste loopbaankeuze hebben gemaakt en 35 procent weet niet of ze hun ambities ten aanzien van werk kunnen waarmaken. Tevens laat TNOonderzoek zien dat meer dan een kwart van de jongvolwassenen bang is in de toekomst een burn-out te zullen krijgen.3 Burn-out komt steeds meer voor onder 18-34-jarigen. In 2015 had circa 13 procent van de jongvolwassenen burn-outklachten, tussen 2018 en 2020 was dat iets meer dan 18 procent en in 2022 gaf ongeveer 24 procent van de jongvolwassenen aan burn-outklachten te ervaren.

Impact van mentale problemen vóór start werkleven

Wanneer jongvolwassenen met burn-outklachten bij de bedrijfsarts komen, wordt niet altijd gekeken naar hoe de mentale gezondheid was vóór het werkleven. De scheiding tussen jeugdgezondheidszorg en bedrijfsgezondheidszorg maakt dat bedrijfsartsen vaak geen toegang hebben tot informatie van huisarts en jeugdarts. Werknemers zelf kunnen terughoudend zijn om over eerdere mentale problemen te praten, bijvoorbeeld uit angst voor stigmatisering. Uit onderzoek blijkt dat 64 procent van de werkgevers terughoudend is sollicitanten met een verleden van psychische problemen aan te nemen, zelfs als deze hersteld zijn.4 Hierdoor blijven vroege mentale problemen onbesproken, terwijl de impact ervan tot ver voorbij de jeugd reikt. Een systematisch literatuuronderzoek uit 2019 toont een grotere kans (Odds Ratio [OR] = 1,56) op langdurige of regelmatige werkloosheid voor mensen die depressieve klachten hadden tijdens hun jeugd, in vergelijking met mensen die deze klachten niet hadden.5

Recent Nederlands onderzoek laat zien dat mentale problemen tijdens de jeugd samenhangen met een grotere kans om geen betaalde baan te hebben (ORs variërend van 2,24 tot 6,58 afhankelijk van de leeftijd waarop de problemen optraden).6 Minder bekend is wat de potentiële effecten zijn bij jongvolwassenen die wel werk hebben. Is er een relatie tussen vroege mentale problemen en het werkfunctioneren in de volwassenheid? Deze vraag is onderzocht in het Nederlandse TRAILS-cohort (TRacking Adolescents Individual Lives Survey, trails.nl).
TRAILS is gestart in 2001, toen 2230 kinderen met een gemiddelde leeftijd van 11 jaar deelnamen aan het eerste meetmoment. Sindsdien wordt er twee- tot driejaarlijks een meting uitgevoerd naar de gezondheid en psychosociale ontwikkeling van de deelnemers. In 2019/2020 is het werkleven van de toen gemiddeld 29-jarige deelnemers breed uitgevraagd, inclusief werkfunctioneren.

Werkfunctioneren: Work Role Functioning Questionnaire

Werkfunctioneren is een concept dat aangeeft in hoeverre iemand is opgewassen tegen de eisen van werk, gegeven zijn of haar fysieke en mentale gezondheid. Dat kan worden gemeten met de Work Role Functioning Questionnaire (WRFQ), een in het Nederlands vertaalde en gevalideerde vragenlijst die scoort hoeveel procent van de werktijd mensen problemen hebben met planning en output van werk, fysieke en mentale taakeisen, en flexibiliteit in werk. Arends et al.7 toonden aan dat een kwart van de werknemers met psychische klachten een jaar na ziekmelding een WRFQ-score rond 50 heeft, wat betekent dat ze de helft van hun werktijd problemen ervaren met de eisen die werk aan ze stelt. Uit data van het Lifelines-cohort (lifelines.nl), bleek dat vooral werknemers met depressieve klachten een lager werkfunctioneren hebben (WRFQ-score 78) dan de totale populatie (WRFQ-score 87).8

Vanuit TRAILS 2019/2020 waren data beschikbaar over het werkfunctioneren van 1004 jongvolwassenen met een betaalde baan.9 Figuur 1 laat vier verschillende trajecten zien van internaliserende problemen (zich uitend in symptomen zoals angst en depressie) op de meetmomenten vanaf 11 jaar (baseline): hoog-stabiel (22,4%), afnemend (29,2%), matig-stabiel (22,9%) en laag-stabiel (25,5%); een hogere score op psychische klachten betekent meer internaliserende problemen. De jongvolwassenen die een hoog-stabiel traject (met relatief veel en lang psychische klachten) volgen hebben een gemiddelde WRFQ-score van 81, hetgeen significant lager is dan jongvolwassenen die het traject laag-stabiel volgen (WRFQ-score 89).9

https://static-content.springer.com/image/art%3A10.1007%2Fs12498-024-2543-1/MediaObjects/12498_2024_2543_Fig2_HTML.jpg
Figuur 1:Verloop psychische klachten in de jeugd (vanaf 11 jaar) over de tijd.
*De borderline-grenswaarde is een indicatie voor problemen die tegen een klinisch niveau aan zitten.

Tabel 1: 5-item-versie van de Work Role Functioning Questionnaire (WRFQ).

Hoeveel van de werktijd, in de afgelopen 4 weken, hebben uw fysieke gezondheid of emotionele problemen het moeilijk gemaakt om het volgende te doen
Ik vond het moeilijk om…
De hele tijd
Een groot deel van de tijd
De helft van de tijd
Een klein deel van de tijd
Helemaal niet
Niet van toepassing op mijn werk
PLANNING
…meteen na aankomst op het werk met mijn werkzaamheden te beginnen.
□
□
□
□
□
□
OUTPUT
…het werk zonder fouten uit te voeren.
□
□
□
□
□
□
FYSIEKE
TAAKEISEN
…tijdens het werk steeds weer dezelfde bewegingen te maken.
□
□
□
□
□
□
MENTALE
TAAKEISEN
…mij op het werk te concentreren.
□
□
□
□
□
□
FLEXIBILITEIT
…meerdere taken tegelijk uit te voeren.
□
□
□
□
□
□

Preventieve rol: ‘zachte landing’ voor starters op arbeidsmarkt

De overstap van school naar het werkende leven is voor jongvolwassenen een turbulente periode waarin ze jeugdvriendschappen afsluiten, nieuwe relaties aangaan en vaak ook zelfstandig gaan wonen. TRAILS laat zien dat een vijfde van de jongvolwassenen die de arbeidsmarkt opkomt, tijdens hun jeugd doorlopend te maken heeft gehad met psychische klachten en hierdoor belemmerd wordt in het werkfunctioneren.9 Het is belangrijk dat bedrijfsartsen zich realiseren dat psychische klachten niet beginnen bij het werkleven. De resultaten van TRAILS en andere onderzoeken kunnen helpen om werkgevers uit te leggen hoe het kan dat sommige mensen al vroeg in hun werkleven ‘overwerkt’ raken, in een burn-out belanden en dreigen uit te vallen. Bovendien laat het zien dat maatregelen voor een gezond psychosociaal werkklimaat ook voor jongvolwassenen belangrijk zijn. Hoge werkdruk en weinig autonomie op de leeftijd van 22-26 jaar gaat gepaard met psychische klachten op de leeftijd van 29 jaar, ook als rekening wordt gehouden met psychische klachten eerder in het leven van de jongvolwassenen.10
De bedrijfsarts moet zich realiseren dat psychische klachten niet beginnen bij het werkleven
Daarnaast is een belangrijke implicatie om werkgevers te stimuleren de drempel naar preventieve spreekuren te verlagen. Zeker voor jongvolwassen werknemers zal het bezoeken van een preventief spreekuur niet vanzelfsprekend zijn. Ze moeten het bestaan van een preventief spreekuur kennen en weten dat wat er besproken wordt niet bekend zal worden bij de werkgever.
Een preventief spreekuur biedt de bedrijfsarts, verpleegkundige of bedrijfsmaatschappelijk werker de mogelijkheid te informeren naar de mentale gezondheid in de jeugd en – wanneer relevant – toestemming te vragen om contact te leggen met jeugdarts, huisarts of psycholoog.
Jongvolwassenen moeten het bestaan van het preventieve spreekuur kennen

Preventief spreekuur: gebruik de 5-item-WRFQ

In preventieve spreekuren over het psychosociale werkklimaat gaat het vaak over te veel werk en te weinig personeel. Met de 5-item-WRFQ (zie kader op de tweede pagina van dit artikel) kan de bedrijfsarts beter differentiëren waar een medewerker tegenaan loopt.
De WRFQ-items gaan over planning, output, fysieke en mentale taakeisen en flexibiliteit. Scoort een medewerker laag op output, dan kan de bedrijfsarts doorvragen of iemand zonder fouten kan werken, snel genoeg kan werken, of het werk op tijd afkrijgt. Bij mentale taakbelasting zijn concentreren en verdelen van de aandacht standaardvragen. Maar er wordt ook gekeken of iemand makkelijk informatie kan opnemen en verwerken, of goed met mensen kan omgaan, face-to-face, tijdens vergaderingen, aan de telefoon. Flexibiliteit in werk gaat over prioriteiten stellen en omgaan met wisselende situaties of omstandigheden.

Literatuur

  1.  Van Wijk D, Rouvroye L. Economische positie jongvolwassenen afgelopen 20 jaar verslechterd. DEMOS. 2024;49:5-7

2. Rouvroye L (2023) Bestaans(on)zekerheid in de ogen van jong volwassenen. DEMOS. 2023;39:1-4

3. Van Veen M, Bruel D, Bouwens L, Held N, Soeter M. TNO, 2023. Via: publications.tno.nl/publication/34641160/h2Rez1/TNO-2023-burnout.pdf

4. Janssens KME, van Weeghel J, Dewa C, et al. Line managers’ hiring intentions regarding people with mental health problems: a cross-sectional study. Occup Environ Med. 2021;78:593-9.

5. Clayborn ZM, Varin M, Colman I. Systematic review and meta-analysis: adolescent depression and long-term psychosocial outcomes. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2019;58:72-79

6. De Groot S, Veldman K, Amick BC, Oldehinkel TAJ, Arends I, Bültmann U. Does the timing and duration of mental health problems during childhood and adolescence matter for labour market participation ofyoung adults. J Epidemiol Community Health, 2021;75:896-902.

7. Arends I, Almansa J, Stansfeld SA, Amick BC, van der Klink JJ, Bültmann U. One-year trajectories of mental health and work outcomes post return to work in patients with common mental disorders. J Affect Disord, 2019;257:263-270.

8. Zon SKR, Amick BC, Abma FI, Roelen, CA, Bültmann U. Work functioning of Dutch workers with a chronic disease in early, mid, and late working life: cross-sectional findings from 38,470 participants in the Lifelines Cohort Study. Prev Med. 2023;172:107549

9. De Groot S, Veldman K, Amick BC, Bültmann U. Work functioning among young adults: the role of mental health problems from childhood to young adulthood. Occup Environ Med, 2022;79:217-223.

10. De Groot S, Veldman K, Amick BC, Bültmann U. (2023). Single and cumulative exposure to psychosocial work conditions and mental health among young adults. Eur J Public Health. 2023, 33:257-263.

5-item-WRFQ
De 5-item-WRFQ geeft de bedrijfsarts en werknemer op een snelle en eenvoudige manier inzicht in welke werkeisen moeilijk zijn en biedt aanknopingspunten om het gesprek met de leidinggevende aan te gaan over ondersteuning. Een vervolggesprek met de leidinggevende is aan te bevelen om te voorkomen dat de nadruk komt te liggen op individuele oplossingen. Problemen zoals werkdruk, bestaansonzekerheid en hiermee gepaard gaande mentale klachten moeten niet alleen op individueel niveau worden aangepakt, maar vragen een gezamenlijke inspanning van werknemers, werkgevers en maatschappij, waarbij er aandacht is voor het leven vóór het werkleven.

 

▶ dr. Iris Arends, directeur van het Arbo Unie Kennisinstituut Werk en Gezondheid en senior onderzoeker bij sectie Sociale Geneeskunde van Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) / Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Groningen. Contact: i.arends@umcg.nl

▶ drs. Samira de Groot (promovenda), prof. dr. Ute Bültmann (hoogleraar Arbeid en Gezondheid), dr. Karin Veldman (senior onderzoeker) en prof. dr. Corné Roelen (bedrijfsarts bij Arbo Unie en hoogleraar Bedrijfsgeneeskunde) zijn allen verbonden aan de sectie Sociale Geneeskunde van UMCG / RUG, Groningen

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen
account, maak dan hieronder een account aan.
Lees ook de spelregels.