Schrijver en tech-ondernemer Jono Hey deelt wekelijks een ‘sketchplanation’, een blog met een cartoon over een sociaalwetenschappelijk begrip dat zijn interesse heeft. Laatst ging het over de ‘paradise paradox’. Hey omschrijft dat als ‘de verleidelijke, maar misplaatste overtuiging dat een verhuizing naar een ‘paradijs’ alles op magische wijze beter zal maken’. Beslist herkenbaar, wij hadden de verwachting dat ons leven een stuk rustiger zou worden toen we de stad verlieten om net buiten Ottersum te gaan wonen. Dat viel toch tegen.
De paradise paradox lijkt ook van toepassing op mensen die tijdens een spreekuurcontact vertellen dat ze er ‘helemaal doorheen zitten’, maar verwachten dat de uitputting na hun vakantie verdwenen is. Geen reden dus om iets aan hun werk-privé balans te doen. Een andere variant zie je bij mensen die na een intensieve behandeling hun oude leven zo vlug mogelijk willen opnemen, thuis en op het werk. Hun wensdroom lijkt om zo het gevoel te bereiken dat alles achter de rug is. Ze hebben de hoop dat volledige werkhervatting een bewijs vormt voor volledig herstel. Het omgekeerde zie je ook: mensen die verwachten dat juist een afkeuring en stoppen met werken een beter leven garandeert. Ook dat lijkt in veel gevallen te optimistisch, maar het kan wel reden zijn om niet serieus naar werkhervatting te streven.
Uit het handboek ‘Psychosociale zorg in de oncologie’ leerde ik dat een zekere mate van ontkenning mensen helpt om een moeilijke periode door te komen en alle gevoelens die daarbij opspelen de baas te blijven. De auteurs raden zorgverleners aan om dit te respecteren. Daar kan ik me goed in vinden.
Dat geldt ook voor wat Marieke Jacobs meegaf tijdens het Academiseringssymposium van UWV en SGBO dit najaar. Zij sprak er over de neiging van kankerpatiënten om hun werk te snel weer op te pakken. Jacobs, klinisch arbeidsgeneeskundige oncologie, adviseert om hen zo nodig wat af te remmen om uitval te voorkomen. Dat kan prima zonder de prettige illusie te verstoren dat je helemaal de oude bent zo gauw werken weer lukt.
In andere gevallen kan wat uitleg over de paradise paradox een startpunt zijn om bijvoorbeeld te bespreken dat twee weken vakantie een dreigende burn-out niet kan voorkomen. Om de ervaren belasting te verminderen zullen er ook stappen moeten worden gezet. De vergelijking met een paradijs waarin problemen op magische wijze worden opgelost, zal hierbij minder weerstand oproepen dan die met een struisvogel die dat hoopt te bereiken door zijn kop in het zand te stoppen.
