Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Zwangerschap als ‘life event’

Bas Sorgdrager
Als vrouwen in loondienst kinderen krijgen kan dat druk geven op de arbeidsrelatie. Naast de tijdelijke afwezigheid vanwege zwangerschaps- en bevallingsverlof kunnen vrouwen te maken krijgen met fysieke beperkingen. Veel vrouwen zijn anders na hun zwangerschap dan daarvoor (moederrol, zorg voor gezin, zwangerschapsgerelateerde klachten, combinatie met werk et cetera) met mogelijke gevolgen voor de werk-privébalans. Bedrijfs- en verzekeringsartsen zien deze veranderingen in hun spreekkamer. In hun oordeel over arbeidsbelastbaarheid moeten ze daarmee rekening houden en preventieve advisering draagt bij aan optimale arbeidsparticipatie.
In onze maatschappij willen we dat alle mensen naar vermogen meedoen op de arbeidsmarkt, dit geldt ook voor vrouwen die moeder worden. Nog geen 50 jaar geleden was het gebruikelijk dat vrouwen stopten met werken zodra ze trouwden en kinderen kregen. Er was druk vanuit de werkgever én de maatschappij. ‘Zorg voor huis en kinderen’ was destijds het dogma. Tegenwoordig is de zwangerschap slechts een tijdelijke onderbreking van het werkzame leven van de vrouw.
In de eerste jaren na de geboorte van een kind ligt de zorgtaak – nog altijd – meestal bij de vrouw, terwijl vrouwen juist meer zijn gaan participeren op de arbeidsmarkt. Emancipatie in de arbeidssituatie van vrouwen ten opzichte van mannen is nog niet overal geaccepteerd. Voor vrouwen die betaald werk belangrijk vinden betekent dit vaak een extra uitdaging. Ze moeten omgaan met de zwangerschap als ‘life-event’ en met de nieuwe situatie als gevolg, waarin zorgtaken voor kinderen vanuit hun maatschappelijke rol onverminderd aanwezig zijn. Vrouwen die moeder zijn geworden kunnen dus druk ervaren om zowel in de arbeidsrelatie als in de thuissituatie optimaal te functioneren.

Combineren van taken

Vrouwen kunnen ziekteverschijnselen ontwikkelen in relatie met de zwangerschap, bevalling of omstandigheden binnen het jonge gezin. Dit kan (soms) leiden tot arbeidsongeschiktheid zoals omschreven in het artikel van collega Yntema elders in dit nummer.1 Voor zowel werkgever als werknemer is het belangrijk om een antwoord op de vraag te hebben of de ongeschiktheid voor het (eigen) werk het gevolg is – of juist niet – van de zwangerschap en/of de bevalling (artikel 29a Ziektewet). Dit is relevant omdat het UWV arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en/of bevalling volgens de ziektewet 100 procent compenseert voor alle vrouwen (dus ook vrouwen in de vangnetpopulatie); en in andere gevallen voor 70 procent. De UWVrichtlijn geeft aan het criterium ruim te interpreteren.2 Er blijft intercollegiale discussie. Het moeilijk kunnen combineren van zorgtaken en/of huishoudelijke taken met (betaald) werk is op zich geen reden om arbeidsongeschiktheid aan te nemen. Ook niet als dit aansluitend aan het zwangerschapsverlof speelt. Maar het niet kunnen combineren van zorgtaken en/of huishoudelijke taken met (betaald) werk kan zeker wel een medeoorzaak zijn om ziek te worden. Net zoals Jim Faas in 2021 al schreef: ‘Beperk de taak van de verzekerings- en bedrijfsarts tot het vaststellen van objectieve beperkingen en mogelijkheden. En verzin een moderne regeling. Maak het zwangerschapsverlof langer, begrens de periode van arbeidsongeschiktheid aansluitend aan het bevallingsverlof die onder de Ziektewetregeling valt, sla alle kosten op een andere manier om.’3

https://static-content.springer.com/image/art%3A10.1007%2Fs12498-025-2575-1/MediaObjects/12498_2025_2575_Fig1_HTML.jpg
© Santypan / AdobeStock

Risico van overcompensatie

Zwangere vrouwen en jonge moeders hebben wettelijk voldoende mogelijkheden om zichzelf te beschermen tegen werkgerelateerde gezondheidsrisico’s (zie kader). De ervaring leert dat vrouwen zich toch schuldig gaan voelen door langere afwezigheid van het werk en mogelijk een afgenomen werkvermogen. Het risico van overcompensatie ligt dan op de loer. Andersom kan overcompensatie op het werk weer leiden tot het gevoel in de thuissituatie tekort te schieten. Dit is een tweestrijd waar veel vrouwen mee lijken te worstelen. Het is de vraag of vrouwen zich voldoende bewust zijn van hun rechten (en plichten) en of werkgevers dit voldoende faciliteren.

Bijdragen aan preventie

Werkgevers en bedrijfs- en verzekeringsartsen dienen meer bij te dragen aan preventie door het recht op gezondheid te benadrukken in bedrijfsbeleid en communicatie via de beroepsverenigingen. Voor bedrijfs- en verzekeringsartsen ligt hier een taak om in de spreekkamer vrouwen hierover goed te informeren. Moderne regelingen hanteren immers flexibiliteit als uitgangspunt en geven werkgevers en vrouwen de ruimte voor een optimale invulling van zwangerschap en de periode na de bevalling.

Referenties

1. Yntema C. Zwangerschapsgerelateerde bekkenpijn. TBV 2025; 33(2-3).

2. UWV-richtlijn Zwangerschap en bevalling als oorzaak van ongeschiktheid voor haar arbeid (herzien 2021).

3. Faas J. Blog tbv-online.nl/magazineartikelen/life-events-huilbabys-postnatale-klachten-en-zwangerschapsperikelen, 9 april 2021, TBV-online.

4. De Arbeidstijdenwet. Brochure Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 29-04-2011.

Recht op veilig en gezond werken

Zwangere vrouwen en jonge moeders hebben, zoals elke werkende, recht op veilig en gezond werken. Zij hebben recht op een geschikte, afsluitbare ruimte om te rusten (met bed of rustbank) en te kolven en ze krijgen vrijstelling van overwerk en nachtdiensten (behalve als de werkgever de noodzaak hiervan kan aantonen zonder gezondheidsschade voor de werkende vrouw). Volgens de arbeidstijdenwet worden ze niet verplicht om meer te werken dan: maximaal 10 uur per dienst; in een periode van 4 weken maximaal gemiddeld 50 uur per week; in een periode van 16 weken maximaal gemiddeld 45 uur per week.4 Ze kunnen een verzoek indienen bij de werkgever om de werktijden aan te passen. Na de bevalling hebben vrouwen de mogelijkheid om onder werktijd hun kind borstvoeding te geven of te kolven. Voor werkgevers is er de handreiking ‘Zwangerschap en arbeid. Stichting van de Arbeid, herziene versie 15 september 2023′ die voor zich spreekt.

Bas Sorgdrager en Moniek van Zitteren zijn TBV-redactieleden en bedrijfs- respectievelijk verzekeringsarts

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen
account, maak dan hieronder een account aan.
Lees ook de spelregels.