Er komt een vrouw bij de bedrijfsarts. Ze meldt zich bij je en zegt: ‘Ik ga een ivf-behandeling volgen, maar ik wil niet dat mijn werkgever dat weet en zeker niet mijn collega's'. In de meeste cao's is tegenwoordig geregeld dat er recht is op loondoorbetaling bij verzuim vanwege een infertiliteitsbehandeling. Er zijn bedrijven die dit opgenomen hebben in een zwangerschapsprotocol.
Mevrouw kan het bespreekbaar maken op het werk, want het is opgenomen in het zwangerschapsprotocol. Zij vindt het echter een te grote inbreuk op haar privacy en ze ervaart het als extra druk. Want stel dat de behandeling niet lukt, dan weet iedereen het.
Negatief effect van stress
Wanneer een zwangerschap niet langs de ‘natuurlijke weg’ tot stand kan komen, kan er een infertiliteitbehandeling worden ingezet. Die vereist dat het betreffende paar doordeweeks naar een kliniek zal moeten gaan om de verschillende stappen die nodig zijn te doorlopen. Het terugplaatsen van embryo’s wordt ook overdag en doordeweeks gedaan, ook dat zal tot een dag niet kunnen werken leiden. Het is bekend dat stress een negatief effect heeft op de innesteling van het embryo.
‘Reproductieve rechten’ zijn alle rechten die samenhangen met de voortplanting. De Verenigde Naties hebben nog geen overeenstemming bereikt over wat de reproductieve rechten precies inhouden, omdat sommige landen zich daartegen verzetten.
De belangrijkste punten zijn volgens mij:
-
Iedereen moet vrij zijn om diens eigen seksuele en reproductieve leven te beleven en te controleren.
-
Iedereen heeft het recht op autonome keuzes inzake voortplanting.
-
Iedereen heeft recht op nieuwe reproductieve technologieën die veilig en aanvaardbaar zijn.
Doorbetalingsverplichting
Het recht op zwanger mogen worden is in de reproductieve rechten dus wel beschreven. In de meeste cao’s wordt dat ook wel opgenomen en dat ook een doorbetalingsverplichting door de werkgever geldt als men gebruik maakt van ivf-technieken. Maar over het privacy-aspect van de betreffende paren wordt hier niets gezegd. Wat zegt onze Artseneed? Als arts hebben we onze Artseneed afgelegd of onze Belofte gedaan. Als de patiënt ons vraagt geheim te houden wat ons is toevertrouwd, wat hier eigenlijk door mevrouw wordt gevraagd, dan geeft de Artseneed hier ons wel antwoord: ‘ik zal als arts geen (medisch) inhoudelijke informatie mogen geven.’
In artikel 1 van de Nederlandse Grondwet staat: ‘allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’ Hier geldt het principe van het recht op gelijke behandeling. Als paren een ivf-behandeling willen en ze willen het niet bespreekbaar maken, dan zou dat niet mogen leiden tot afwijzen van de wens of het geen recht hebben op doorbetaling van loon.
Voldoende aandacht voor privacy?
Als ik de rechten op zwangerschap en onze Artseneed op mij in laat werken, dan komt bij mij op dat wij moeten bijdragen aan het mogelijk maken van zwangerschap. Het verrichten van werk voor een werkgever is een contractuele verplichting waar deze werkgever recht op heeft. Er bestaat de mogelijkheid om afspraken te maken met de werkgever, in de meeste cao’s is geregeld dat er recht is op loondoorbetaling. Maar wat nu als de betreffende vrouw in mijn geval het niet wil bespreken?
‘Het mogen krijgen van een kind mag niet afhangen van een beslissing door een werkgever’
Aan het recht op het zwanger mogen worden, hieraan wordt niet getornd. Maar hoe zit het met de privacy van de betreffende paren? En, mag een werkgever eigenlijk wel vragen om openheid? En mag de werkgever het opnemen in het personeelsdossier?
Kijkend naar artikel 1 van de Nederlandse Grondwet, mag er geen verschil zijn in behandeling, een kinderwens mag niet afhankelijk zijn van de willekeur van een werkgever. Maar heeft de betreffende werknemer recht op privacy? Als ons als bedrijfsarts wordt gevraagd te zwijgen over de behandeling dan verplicht ons de Artseneed daartoe. Het recht om geïnformeerd te worden als werkgever is mijns inziens daar ondergeschikt aan. Eigenlijk is het in het kader van de privacyregelgeving onwenselijk dat een werkgever betrokken zou moeten worden in een zo’n private aangelegenheid.
Landelijke netwerkrichtlijn
Er bestaat een ‘Standpunt IVF’ uit 2011 van de NVAB en een ‘Landelijke netwerkrichtlijn subfertiliteit’. Geven deze stukken voldoende handvat? Wat mij hierbij opvalt dat het vooral gaat over een aantal meer technische aspecten zoals rekening houden met bepaalde stoffen of met dienstroosters, dat zwaar werken niet kan en dat nachtdiensten niet meer hoeven te worden gedaan. Maar het geeft geen handvat over het omgaan met de privacy van de paren die een kinderwens hebben en gebruik moeten maken van een ivf-techniek.
De aanbevelingen uit het ‘Standpunt IVF’ uit 2011: wat is daar mee gedaan? Er is geadviseerd om het op te nemen in de richtlijn Zwangerschap en werk. Ik vind de aanbevelingen daar niet zo in terug. Ook is geadviseerd om het zwangerschapsverlof en de bepalingen aangaande ziekte door zwangerschap aan te passen, en dat het ondergaan van een behandeling in het kader van subfertiliteit onder deze regeling te scharen valt. Op die wijze komt er een landelijke wettelijke bepaling en wordt het ‘recht op zwangerschap’ verankerd in de wet. Het voorkomt ongelijke behandeling en ook willekeur bij werkgevers. Ook dit is niet gebeurd. Er is mijns inziens behoefte aan een standaard handelwijze in het kader van subfertiliteitsbehandelingen. Het voorkomt moeizame dialogen tussen vrouwen/echtparen die een kinderwens hebben en hun werkgevers. Het mogen krijgen van een kind mag niet afhangen van een beslissing door een werkgever en hoort mijns inziens ook niet thuis bij die werkgever, maar bij de vrouw zelf.
Conclusie
Terug naar de wens van de vrouw die mijn spreekuur bezocht om het respecteren van haar privacy in het kader van haar ivf-behandeling: de gevolgen van haar afwezigheid op het werk zal ik als ‘arbeidsongeschiktheid’ aanmelden!
▶ Wil Duits is bedrijfsarts bij Duits Organisatieadvies, Houten. Contact: info@duitsorganisatieadvies.nl
