Eerder onderzoek naar mensen met autisme en werk richtte zich vooral op de vraag óf autistische mensen werken en onder welke voorwaarden, met veelal anekdotische beschrijvingen van waar ze werken. Deze studie had als doel de verdeling van beroepssectoren onder autistische werknemers in Nederland in kaart te brengen.
Werk verhoogt over het algemeen onze kwaliteit van leven en biedt cruciale voordelen zoals financiële onafhankelijkheid en sociale integratie. Voor volwassenen met autisme (in deze bijdrage wordt afgewisseld tussen ‘persoon met autisme’ en ‘autistisch persoon’, in lijn met de voorkeur van autistische mensen1) kan werk daarnaast een platform bieden voor persoonlijke groei en het benutten van unieke vaardigheden.2 Autistische mensen hebben echter vaak geen werk of werken onder hun opleidingsniveau en zijn gemiddeld minder tevreden over hun werk.3 Het verbeteren van arbeidsparticipatie en de kwaliteit van werk blijft daarom een belangrijk aandachtspunt. Het onbenutte arbeidspotentieel van mensen met autisme biedt ook een maatschappelijk voordeel. Het tekort aan werk bij deze groep kan het tekort aan werknemers in de maatschappij mogelijk verlichten (396.400 openstaande vacatures eind 2024, bron: cbs.nl).
Voor autistische werknemers zijn diverse barrières geïdentificeerd die het vinden en behouden van werk bemoeilijken. Veelvoorkomende obstakels zijn problemen met communicatie en sociale interactie,4,5 sensorische gevoeligheden6 en uitdagingen in executieve functies zoals plannen en flexibiliteit.7 Het omgaan met deze obstakels kan stressvol zijn en leiden tot uitputting, vooral wanneer werkgevers onvoldoende ondersteuning bieden. Bovendien wordt autisme vaak geassocieerd met bijkomende psychische condities, zoals angststoornissen en depressie, die verdere belemmeringen op de werkvloer kunnen opleveren.8
Tegenover deze uitdagingen staan de sterke punten van autistische volwassenen. Voorbeelden zijn oog voor detail, analytisch vermogen, een sterke werkethiek en een uniek probleemoplossend vermogen.9 Onderzoek benadrukt dat deze kwaliteiten met name in bepaalde sectoren, zoals IT en wetenschap, goed tot hun recht komen.10 Het benutten van deze sterke punten vereist echter een omgeving die deze kwaliteiten herkent en ondersteunt.
Hoewel de IT-sector vaak wordt genoemd als een sector waarin autistische werknemers goed vertegenwoordigd zijn, is er groeiend bewijs dat autistische volwassenen werkzaam zijn in diverse sectoren, waaronder gezondheidszorg, onderwijs, transport, detailhandel en creatieve industrieën.11 Sommige kenmerken van autisme, zoals patroonherkenning en analytisch denken, worden gezien als voordelen in specifieke beroepsvelden zoals geneeskunde en techniek.12,13
In dit onderzoek wordt de verdeling van autistische werknemers over verschillende sectoren in Nederland vergeleken met die van de algemene beroepsbevolking, en worden factoren geïdentificeerd die bijdragen aan de keuze voor een specifieke beroepssector, zoals gender, opleidingsniveau, autistische kenmerken, gerichte interesses en de leeftijd waarop de diagnose is gesteld. Door inzicht te bieden in de werkverdeling van autistische volwassenen, hopen we bij te dragen aan het vergroten van inclusiviteit en kansen op de arbeidsmarkt voor deze groep.
Methoden
De deelnemers waren afkomstig van het Nederlands Autisme Register (NAR; autismeregister.nl), een longitudinaal register over kinderen en volwassenen met autisme in Nederland. De steekproef bestond uit 2584 personen van 16 jaar en ouder uit de NAR-cohorten van 2016 en 2017. Van hen waren 1115 werkzaam in een betaalde baan of stage, als zelfstandige of ontvangers van aanvullende werkuitkeringen. Alle deelnemers hadden een formele autisme-diagnose. Ongeveer 95 procent van de werkzame deelnemers was van Nederlandse afkomst. De meestvoorkomende bijkomende aandoeningen waren stemmingsstoornissen (18,4%) en ADHD (12%). Verdere analyses zijn gebaseerd op de groep van 1115 werkzame deelnemers. Voor deze studie is ethische goedkeuring verleend door de Permanente Commissie Wetenschap en Ethiek (VCWE, 2020-041R1).
Metingen
Achtergrondinformatie werd verzameld over de etniciteit, bijkomende psychische diagnoses, diagnoseleeftijd, opleidingsniveau en gender (man/vrouw; de non-binaire groep was te klein om mee te nemen in de analyses). Autistische kenmerken: De Autism-Spectrum Quotiënt, korte versie (AQ-Short) werd gebruikt om kenmerken van autisme te meten. De schaal omvat factoren zoals sociale vaardigheden, routines en patroonherkenning. De korte versie is gevalideerd in een Nederlandse steekproef.14
Bijzondere interesses werden vastgesteld op basis van de vraag ‘Heeft u momenteel een intense of speciale interesse in een onderwerp?’ die kon worden beantwoord met ‘ja’, ‘nee’ of ‘weet ik niet/onbekend’.
Beroepssectoren: De sector waarin autistische respondenten werkten werd vastgesteld met de vraag: ‘In welke sector werkt u voornamelijk?’ Er waren 19 antwoordopties, waaronder zorg & welzijn, IT, onderwijs en entertainment. Beroepssectoren in de algemene bevolking waren gebaseerd op data van het Centraal Bureau van de Statistiek, als vergelijking. Sectoren werden hier gegroepeerd in 12 categorieën.
Resultaten
Verdeling van beroepssectoren bij autistische en niet-autistische werknemers: Zoals weergegeven in Figuur 1, waren zowel autistische personen als personen uit de algemene bevolking werkzaam in een groot aantal sectoren. De verdeling van beroepssectoren onder autistische werknemers was niet gelijkmatig verspreid, t=48,53, p<0,001. Bovendien vonden we significante verschillen in de verdeling van beroepssectoren tussen beide populaties, U=83, p=0,007.
Specifiek waren autistische volwassenen oververtegenwoordigd in de sectoren zorg & welzijn, IT en de publieke sector (leger, overheid en liefdadigheid). De sectoren commercieel & verkoop, economie & financiën, en transport & logistiek kwamen minder vaak voor bij autistische werknemers in vergelijking met de algemene bevolking. Bij onderwijs en de sector dienstverlening, horeca en wetenschap werden vrijwel gelijke proporties gevonden tussen beide populaties. Autistische werknemers gaven vaker aan dat hun sector ‘anders/onbekend’ was dan niet-autistische volwassenen.
Genderverschillen werden verder onderzocht binnen en tussen beide populaties (Figuur 2 en 3). In beide groepen waren vrouwen oververtegenwoordigd in de sectoren zorg & welzijn en onderwijs. De IT-sector werd over het algemeen gedomineerd door mannen. De sectoren industrie & bouw en transport & logistiek hadden een hoger aandeel mannen in beide populaties. Echter, de genderverschillen in deze twee sectoren waren kleiner bij autistische werknemers. Autistische vrouwen waren ondervertegenwoordigd in de sector economie & financiën in vergelijking met zowel autistische mannen als niet-autistische mannen en vrouwen.
In de sector economie & financiën waren autistische vrouwen ondervertegenwoordigd
Voorspellen van beroepssectoren van autistische werknemers: Voor de logistische regressieanalyses werden alleen de sectoren geselecteerd waarin ten minste 10 procent van de autistische werknemers werkzaam was. Dit resulteerde in drie relevante sectoren: zorg & welzijn (20,2%), IT (10,7%) en publiek, leger en goede doelen (13,1%). Vanwege ontbrekende data werd 22,8 procent van de deelnemers uitgesloten, wat resulteerde in een steekproefgrootte van 851. Voor deze sectoren werden regressiemodellen opgesteld met als voorspellers: gender, leeftijd bij diagnose, de totale AQ-score, opleidingsniveau en de aanwezigheid van gerichte interesses. Gender bleek een voorspeller voor werk in zorg & welzijn sector en zowel gender als opleidingsniveau voorspelde werk in de IT-sector. Geen van de factoren verklaarde werk in de sector publiek, leger en goede doelen.
Discussie
Autistische werknemers gaven aan werkzaam te zijn in zeer uiteenlopende beroepssectoren. Deze variatie benadrukt de diversiteit aan mogelijkheden waarmee autistische volwassenen hun interesses en talenten kunnen uiten. Dit sluit aan bij onderzoek dat de variabiliteit in interesses en beroepen onder autistische werknemers illustreert.11,15 Vergelijking van de sectorverdelingen met de algemene bevolking liet significante verschillen zien. Autistische volwassenen waren oververtegenwoordigd in de sectoren zorg & welzijn, IT en de publieke sector, hun drie meest voorkomende beroepssectoren. Ondervertegenwoordiging werd vastgesteld in economie & financiën en industrie & bouw. Bij onderwijs, dienstverlening, horeca en wetenschap werden gelijke proporties gevonden.
Het hoogste aantal autistische werknemers in deze studie was werkzaam in de sector zorg & welzijn. Niet alleen zijn deze aantallen hoog in verhouding tot het aantal autistische werknemers, maar ook in vergelijking met de algemene bevolking. Meer autistische vrouwen werkten in deze sector, al was het aandeel autistische mannen ook substantieel. De bevindingen ondersteunen de aandacht voor autistische zorgprofessionals, vaak belicht via zelfadvocatuur-initiatieven zoals Autistic Doctors International, met meer dan 300 leden.16 Eigenschappen zoals oog voor detail, een sterk geheugen, creatief probleemoplossend vermogen en een sterke werkethiek dragen mogelijk bij aan hun succes.13 Verder onderzoek is nodig naar de rollen en ondersteuningsbehoeften van autistische werknemers in deze sector.
Het hoogste aantal autistische werknemers was werkzaam in de sector zorg & welzijn
In de IT-sector zijn tal van initiatieven ontwikkeld om autistische volwassenen te integreren, zoals programma’s van Specialisterne, SAP en Microsoft.17 Deze sector biedt gestructureerde instapfuncties en benut sterke punten zoals detailgerichtheid en een hoge tolerantie voor repetitieve taken. Het relatief hoge aantal autistische vrouwen in IT, hoewel lager dan mannen, overstijgt het aandeel vrouwen in IT uit de algemene bevolking.18 Deze trend suggereert dat een autisme-diagnose vrouwen kan helpen om traditionele genderrollen te doorbreken en nieuwe carrièrepaden te verkennen. Toekomstig onderzoek kan inzicht bieden in hoe gender en autisme bijdragen aan deelname aan IT en andere technische sectoren.
De publieke sector, inclusief liefdadigheidswerk en overheid, biedt een inclusieve werkomgeving die mogelijk wordt gestimuleerd door de actieve zelfadvocatuur van autistische volwassenen.19 Overheidsinstanties en non-profitorganisaties hechten vaak waarde aan diversiteit onder hun werknemers en bieden werkplekvoorzieningen die bijdragen aan een hogere instroom van autistische werknemers.
Hoewel deze studie waardevolle inzichten biedt, zijn er beperkingen die verdere analyse rechtvaardigen. Een belangrijke beperking is het gebrek aan gegevens over specifieke functies binnen sectoren. Werken in de zorgsector kan bijvoorbeeld variëren van medische functies tot administratieve rollen. Toekomstig onderzoek kan zich richten op specifieke taken en rollen om een genuanceerder beeld te krijgen van waar autistische werknemers werken en welke banen het beste aansluiten bij hun vaardigheden en interesses. Daarnaast is het essentieel om sectoren met lage vertegenwoordiging, zoals financiën en bouw, te verkennen om structurele barrières te identificeren en nieuwe kansen te creëren.20
Conclusie
De brede spreiding van autistische werknemers over sectoren benadrukt het belang van sectorspecifieke kansen – al is nog onduidelijk waarom bepaalde sectoren meer in trek zijn dan anderen. Werkgevers kunnen profiteren van het aanpassen van hun werkomgevingen om autistische werknemers te ondersteunen, wat niet alleen de inclusiviteit verhoogt, maar ook de productiviteit en werktevredenheid bevordert. Het vergroten van kansen in sectoren waar autistische werknemers momenteel ondervertegenwoordigd zijn, kan bijdragen aan een meer diverse en rechtvaardige arbeidsmarkt. Bovendien kan het betrekken van autistische individuen bij beleidsvorming en arbeidsinitiatieven leiden tot duurzamere en effectievere oplossingen. Door de diversiteit van de arbeidsmarkt te vergroten en structurele barrières weg te nemen, kunnen meer autistische volwassenen hun talenten benutten, wat zowel persoonlijke als maatschappelijke voordelen biedt. Dit is een ambitie die centraal staat in het onderzoeksproject ‘Autisme Werkt’ (zie kader).
Dit is een ingekorte bewerking van: Goldfarb Y, Assion F & Begeer S (2024). Where do autistic people work? The distribution and predictors of occupational sectors of autistic and general population employees. Autism, 28(11), 2779-2792. doi.org/10.1177/13623613241239388
Kijk voor de referenties bij dit artikel op tbv-online.nl.
Samenvatting
Doel van deze studie was het in kaart brengen van de verdeling van beroepssectoren onder autistische werknemers in Nederland. En om deze te vergelijken met de algemene beroepsbevolking. Daarnaast werd onderzocht welke achtergrondfactoren mogelijk van invloed zijn.
Aan het onderzoek namen 1115 werkende autistische volwassenen deel (476 mannen, 627 vrouwen, 12 anders; gemiddelde leeftijd: 40,75 jaar). Zij vulden een vragenlijst in over de beroepssector waarin ze werkzaam zijn, geslacht, leeftijd, leeftijd bij diagnose, opleidingsniveau, mate van autistische kenmerken en de aanwezigheid van gefocuste interesses. Gegevens over de Nederlandse beroepsbevolking werden verkregen van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
De resultaten toonden verschillen in de verdeling van beroepssectoren tussen de twee groepen. Autistische volwassenen waren oververtegenwoordigd in de sectoren zorg & welzijn, IT en de publieke sector (leger, overheid, liefdadigheid). Dit waren de drie meestvoorkomende sectoren voor deze groep. In de algemene beroepsbevolking kwamen banen in de sectoren economie & financiën en industrie & bouw het meest voor. De meeste autistische werknemers in de sector zorg & welzijn waren vrouw, terwijl een hoger opleidingsniveau en mannelijk geslacht de kans op een baan in de IT-sector voorspelden. De bevinding dat 90 procent van de autistische werknemers buiten de IT-sector werkte was opmerkelijk en onderstreept het belang van een individuele benadering bij arbeidsintegratie.
Project ‘Autisme werkt’
In het project ‘Autisme werkt’ (zie autismenetwerkt.nl) willen wetenschappers en praktijkpartners een doorbraak creëren om duurzame arbeidsparticipatie van mensen met autisme te bevorderen. Een van de manieren waarop dit wordt bereikt is via de oprichting van een leergemeenschap voor werkgevers. In deze leergemeenschap gaan werkgevers onder begeleiding van onderzoekers en werkgeverscollectief ‘De Normaalste Zaak’ aan de slag met veelbelovende, bestaande tools en interventies om de arbeidsparticipatie van autistische medewerkers te bevorderen. Daarbij wordt een positieve, maar realistische benadering van inclusie gehanteerd. Het positieve perspectief houdt ten eerste in dat inclusie van mensen met autisme wat oplevert voor het individu, de organisatie en de maatschappij. Ten tweede wordt hierbij gefocust op het ontwikkelen en kapitaliseren van sterktes van mensen met autisme in plaats van hun beperkingen. Het realistische perspectief betekent dat er ook oog is voor de soms lastige en verhinderende omstandigheden van werkgevers, waarbij de vraag centraal moet staan hoe er desondanks speelruimte gecreëerd kan worden binnen en buiten de eigen organisatie.
In de leergemeenschap kiezen werkgevers zelf uit een overzicht van evidencebased tools en interventies met welke dingen ze wel en niet willen experimenteren. Aansluitend op de resultaten van dit paper wordt gestreefd naar een brede afspiegeling van sectoren in de leergemeenschap. Aanmelding voor de leergemeenschap die van start gaat rond september 2025 staat open. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij de onderzoekers voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek en meer informatie over de leergemeenschap en wederzijdse verwachtingen. Neem contact op met Jasmijn van Harten (e.j.vanharten1@uu.nl) en Jantien van Berkel (j.vanberkel@uu.nl). Voor meer algemene informatie over onderzoek naar autisme, zie autismeregister.nl.
▶ prof. dr. Sander Begeer is hoogleraar diversiteit en autisme aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. Contact: s.begeer@vu.nl
