'Hier zit ik wel vaker - een oude krant doelloos in mijn handen - als ik over iets na wil denken. Maar het probleem is dat je moeilijk kunt nadenken over iets dat je je niet herinnert'.
Vergeten doen we allemaal. Een naam, een boodschap, een afspraak. Als je ouder wordt komt dat vaker voor. Niks aan de hand.
‘Een slecht geheugen heb ik altijd gehad. Op vergaderingen was mijn agenda mijn onmisbare metgezel. Maar een hele ochtend die je een paar uur later zomaar vergeten bent? Die voorbijgegaan is alsof hij er nooit is geweest?’
Sommige mensen vergeten heel erg veel. Er kan een groot gat in je geheugen vallen. Eerst in je recente geheugen. Na verloop van tijd ga je ook dingen van vroeger vergeten.
‘Plotseling bevond ik mij staande op een keukenstoel in het washok. Zonder dat er iets aan voorafging’.
Je bent vergeten hoe en waarom je in het washok bent gekomen. Het recente geheugen faalt.
‘Weet je nog dat we daar liepen, hand in hand, langs de vaart op de oude slaperdijk?’, zeg ik tegen mijn vrouw. En zij weet niet waar ik het over heb’.
Je confabuleert. Je vult de gaten in je geheugen op met verzinsels, zonder dat je dat beseft.
‘Ik probeer te lezen maar de woorden willen geen zinnen vormen. Alsof ik plotseling de taal niet meer versta’.
De betekenis van het zinsverband ontgaat je. Losse woorden begrijp je nog wel.
‘Je moet niet steeds diezelfde oude broek aantrekken’, zegt ze.
Je dagelijkse gewoonten veranderen. Je wordt slordig. Altijd was je erop gesteld om er netjes uit te zien. Dat vind je nu niet belangrijk meer. Je begint jezelf te verwaarlozen.
‘Ik ga aan tafel zitten met mijn hoofd in mijn handen. Iets denkt in mij en houdt dan halverwege weer op. Begint er totaal iets anders dat ook weer stokt. Als een auto die telkens afslaat.’
Je kunt je niet meer concentreren. Niet meer nadenken.
‘Eerst de foto voorzichtig losscheuren en aansteken en dan tussen de spaanders leggen. Kleine bibberende geelblauwe vlammetjes die om het voorste blok heen kruipen. Mannen rond een glimmende vergadertafel. Helblauwe vlammetjes aan de gekartelde randen van de foto waar blaasjes opborrelen die knappen en dan chocoladebruin wordend snel naar het midden kruipen tot de hele vergaderzaal verdwenen is’.
Foto’s van vroeger zeggen je niets meer. Je verbrandt ze. Je vernietigt je verleden. Ben je boos omdat je de namen en gebeurtenissen bent vergeten? Of is je zelfkritiek drastisch verminderd?
‘Hier uit … weet niet van welke kant de wereld op mij aankomt … er moet toch een richting zijn?’
Je voelt je ontredderd. Je verliest het besef van tijd en plaats.
‘Lichtjes golvend (…) de hele binnenkant dreigt nu naar buiten te komen (…) eens had Einstein gelijk maar hij vergat deze plek (…) hier heeft het licht geen snelheid meer (…) niets om me in te vermeien’.
Alle vreugde is verdwenen. Er is geen verdriet om wat weg is. Er is niets meer.
Het begon met vergeten. Het eindigt als een schim.
Vrij naar Bernlef — Hersenschimmen (1984)
André Weel is bedrijfsarts en epidemioloog, werkzaam voor IKA Ned in Hilversum
