Wordt leefstijlgeneeskunde een nieuw medisch specialisme? Dat is volgens de inleiding van het Handboek leefstijlgeneeskunde zeker niet de bedoeling! De centrale boodschap in dit prachtig uitgegeven boek is juist dat iedere arts en zorgverlener hier een opdracht heeft. Er is immers steeds meer evidence dat aandacht voor een gezonde leefstijl bijdraagt aan een betere gezondheid en een langere levensverwachting.
In het hoofdstuk over leefstijl en zorguitgaven wordt duidelijk dat de zorg niet goedkoper wordt wanneer iedereen gezonder gaat leven. Het leeuwendeel van de zorgkosten wordt gemaakt in de laatste levensfase, wanneer mensen steeds meer afhankelijk zijn van intensieve en dure zorg. Ook bij een gezonde leefstijl kom je op enig moment in deze fase, al is dat dan wat later. De winst van een gezonde leefstijl zit volgens de auteurs in de extra jaren die in goede gezondheid worden doorgebracht.
Ook al worden hierover geen cijfers verstrekt, het lijkt plausibel dat dit langer gezond blijven wel een positief effect heeft op de duurzame inzetbaarheid van de beroepsbevolking en kan bijdragen aan een lager verzuim. Een extra reden om als bedrijfs- en verzekeringsarts aandacht te besteden aan leefstijladvies.
Daarmee komt de vraag op of er bij burgers, en zeker de beroepsbevolking, stevig op moet worden aangedrongen om beter op de eigen gezondheid te letten, mede gezien het maatschappelijk en economisch belang. De auteurs van het hoofdstuk over ethiek menen van niet. Dat zou immers botsen met het idee van zelfbeschikking en autonomie dat ten grondslag ligt aan gezondheidsrecht en medische ethiek, en in bredere zin aan de vrijheidsopvatting die in onze samenleving gangbaar is. Hierbij wordt ook gewezen op een verschil in gezondheidsvaardigheden en zelfregie, waardoor de één gemakkelijker tot gezond gedrag komt dan de ander, en dit bovendien beter volhoudt. Mensen hebben het recht om eigen keuzes te maken, ook als deze niet zo handig zijn.
Iets om als bedrijfsarts met een werkgever te bespreken die teleurgesteld is als niet alle werknemers meedoen aan het prachtige leefstijlprogramma binnen zijn bedrijf. Tot deelname dwingen is geen optie!
De verdere hoofdstukken behandelen een ruim aantal thema’s. Dit betreft deels specifieke gezondheidsproblematiek zoals obesitas, hart- en vaatziekten of verslaving. Alcohol- en tabakgebruik komen aan de orde bij dit laatst genoemde onderwerp. Aan andere leefstijlaspecten zoals beweging en voeding worden zelfstandige hoofdstukken gewijd. Heel relevant is het hoofdstuk over de grondslagen van gedragsverandering – met praktische tips voor het eigen spreekuur – en dat over de mogelijkheden van e-health.
De 20 hoofdstukken zijn geschreven door een ruime groep experts uit verschillende disciplines. Zij bepleiten in te zetten op integrale zorg: ‘Praat in je spreekuur niet alleen over behandelopties, maar ook over mogelijkheden tot gezondheidswinst door aanpassing van leefstijl’. Soms wordt geadviseerd om de patiënt te verwijzen naar een zorgverlener die een specifieke leefstijlinterventie (beter) kan ondersteunen, zoals een verslavingsarts of diëtist. Daarnaast zijn er praktische tips voor het eigen spreekuur, die ook houvast bieden voor het contact met individuele cliënten in de bedrijfs- en verzekeringsgeneeskunde.
Instructie voor groepsgerichte interventies, zoals we die in de bedrijfsgeneeskunde kennen, ontbreekt in dit handboek. Dat is niet per se een gemis. Toenemend wordt immers duidelijk dat je daarbij toch ook het verst komt met een aanpak waarin iedere werknemer een persoonlijk advies krijgt, met aandacht voor de eigen wensen en mogelijkheden van betrokkene en voor eventuele achterliggende problematiek.
