Als je vraagt wie de centrale professionals zijn in het domein van arbeid, gezondheid en verzuim, zullen TBV-lezers vast de bedrijfsarts en de verzekeringsarts noemen. Voor wat betreft de medische sector is dat zeker correct. Maar er bestaat nog een groot aantal andere disciplines met (deel)taken rond werk en verzuim. In het (post-)hbo-onderwijs kun je daarom op veel plaatsen onderwijs volgen over de relatie tussen arbeid en gezondheid. Dit gebeurt in zorgopleidingen zoals verpleegkunde, fysiotherapie, ergotherapie of toegepaste psychologie, maar ook bij de hbo-opleidingen rechten, bedrijfskunde, personeel en organisatie of de opleiding tot arbeidsdeskundige. Dikwijls wordt hierbij gebruik gemaakt van het Handboek arbeid & gezondheid, waarvan recent een nieuwe druk verscheen.
Handboek arbeid & gezondheid een rijke bron van informatie
Yvonne Heerkens en anderen. Handboek arbeid & gezondheid. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2019, derde, herziene druk
Dit boek bestaat uit een inleidend Algemeen deel, gevolgd door een deel Aan het werk gaan en blijven. Het aardige van een studieboek voor studenten is dat allerlei onderwerpen worden behandeld waarover je geen vragen meer stelt als je al een tijd aan het werk bent. Je bent daarom geneigd het hoofdstuk Wat is arbeid, wat is gezondheid? ongezien over te slaan. Maar als je dat toch doorbladert, vind je ondermeer een heldere beschrijving van het begrip positieve gezondheid dat staat voor het vermogen om vorm te geven aan je eigen leven en een oplossing te vinden wanneer zich sociale, fysieke of emotionele problemen voordoen, bijvoorbeeld in relatie tot werk en inkomen. Een ander inleidend hoofdstuk biedt informatie over de maatschappelijke ontwikkelingen rond arbeidsparticipatie, met actuele cijfers over het tempo waarin de arbeidsmarkt flexibiliseert. Een belangrijk aandachtspunt in het algemene deel is dat de samenwerking tussen de verschillende disciplines die in het domein van arbeid en gezondheid actief zijn beter verloopt als professionals dezelfde taal spreken en dezelfde uitgangspunten hanteren. Er is daarom uitleg over allerlei begrippen en theoretische modellen die van betekenis zijn in het kader van verzuim, re-integratie en preventie. Ook vind je er een beknopte beschrijving van ruim 30 beroepen met professionals die in meer of mindere mate een rol hebben rond arbeidsre-integratie of preventie. Nooit geweten dat er zoveel spelers actief zijn in ons werkveld!
Na deze inleidende hoofdstukken volgen drie uitgebreide hoofdstukken: (Meer) aan het werk gaan – wat gebeurt er om werklozen en arbeidsgehandicapten (weer) aan het werk te helpen?, Aan het werk blijven – bevorderen van duurzame inzetbaarheid, en Re-integratie. In elk van deze hoofdstukken wordt een variëteit aan onderwerpen behandeld. Zo is er aandacht voor risico’s in arbeid en voor relevante wet en regelgeving. Dit handboek heeft de charme van een klassieke encyclopedie: je vindt over heel veel zaken een beknopte beschrijving. Ook over onderwerpen waar je eigenlijk niet naar op zoek was. Handig is dat op veel plaatsen voor verdere informatie wordt verwezen naar betrouwbare bronnen op het internet. In dit boek voor studenten uit uiteenlopende opleidingen is er maar weinig koppeling met de beroepspraktijk. Omdat deze per discipline anders is, is dat haast niet te doen. Wel vind je zo hier en daar een casus als illustratie van de behandelde stof. Voor onderwijs aan geneeskundestudenten acht ik Werk en gezondheid. Inleiding in de bedrijfsgezondheidszorg van Jos Verbeek en Paul Smits meer geschikt als studieboek. Ik raad dat ook aan wanneer collega’s die zich oriënteren op een loopbaan als bedrijfsarts vragen waar ze een overzicht vinden van ons vak. Het Handboek arbeid & gezondheid is wel een plezierig naslagwerk voor wie onderwijs geeft of voorlichting verzorgt. Via het uitgebreide register vind je gemakkelijk wat je zoekt. Je krijgt snel uitleg over wat je even na wilt trekken met als ‘bijvangst’ informatie waarmee je een presentatie net wat extra’s kan geven: een heldere definitie van een bepaald begrip of een theoretisch model dat je nog niet kende.