Het proefschrift richt zich op drie aspecten van de gezondheidstoestand van mensen met een THP of TKP waarop relatief nog weinig onderzoek is verricht: 1) de relatie tussen radiologische afwijkingen, een instabiel gevoel van de knie en pijnklachten voor en na een THP- en/of TKP-operatie, 2) fysieke activiteit van patiënten met eindstadium heup- of knieartrose en factoren die daarop van invloed zijn en 3) het identificeren van determinanten voor terugkeer naar werk na een THP- of TKP-operatie. Met name dit laatste deel, dat is onderverdeeld in twee hoofdstukken, is interessant voor bedrijfs- en verzekeringsartsen.

Het eerste hoofdstuk beslaat een prospectief onderzoek dat determinanten voor werkhervatting verkent en deze vergelijkt tussen THP en TKP. De uitkomstmaat is het volledig, deels of niet terugkeren naar werk 12 maanden na de operatie. In totaal deden 67 THP- en 56 TKP-patiënten mee. Van de THP-patiënten keerde 13 procent gedeeltelijk en 7 procent niet terug naar werk. Wat betreft de TKP-patiënten was dit respectievelijk 19 en 11 procent. In beide groepen bleek het preoperatief ziekteverzuim verband te houden met het gedeeltelijk of niet terugkeren naar werk.

Daarnaast is bij THP-patiënten het niet in loondienst zijn geassocieerd met het gedeeltelijk of niet terugkeren naar werk. Tot slot werd bij THP-patiënten een relatie geobserveerd tussen een betere preoperatieve lichamelijke functie en het gedeeltelijk of niet terugkeren naar werk, maar werd tegenstrijdig daaraan bij TKP-patiënten een relatie geobserveerd met een slechtere preoperatieve lichamelijke functie.

Het tweede hoofdstuk beschrijft een onderzoek naar het effect van preoperatieve fysieke activiteit op terugkeer naar werk 1 jaar na een TKP. Werkstatus en fysieke activiteit werden preoperatief en 1 jaar postoperatief gemeten.

In totaal deden 266 TKP-patiënten, met een gemiddelde leeftijd van 58 jaar en betaald preoperatief werk, mee aan de studie. Eén jaar na de operatie was 67 procent van de patiënten volledig, 22 procent gedeeltelijk en 11 procent niet teruggekeerd naar werk. Er is geen associatie gevonden tussen preoperatieve lichamelijke activiteit en het terugkeren naar werk. Wel bleek dat patiënten die de opvatting hebben dat hun knieklachten niet of slechts ten dele verband hielden met werk een grotere kans hebben om weer terug te keren naar werk. Daarnaast bleek dat preoperatief ziekteverzuim een voorspeller is voor het niet terugkeren naar werk, een relatie die ook al in de studie uit het eerste hoofdstuk was aangetoond. Bovendien kwam naar voren dat de patiënten die niet terugkeerden naar werk vooraf meer weken postoperatief ziekteverzuim verwachtten dan patiënten die volledig of ten dele terugkeerden.

Opmerkelijk is dat, wetende dat er in Nederland per jaar 30.000 THP- en 25.000 TKP- operaties worden uitgevoerd, in dit derde deel van het proefschrift een relatief kleine patiëntengroep is onderzocht. In het eerste deel was de onderzoeksgroep aanzienlijk groter. Interessant is of aanvullend onderzoek op een grotere patiëntenpopulatie tot dezelfde conclusies leidt.

De conclusie uit beide studies is dat niet zozeer de preoperatieve fysieke activiteit, maar juist andere gegevens, waaronder vooral de ideeën en verwachtingen van de patiënten verband houden met het terugkeren naar werk. Leichtenberg adviseert gegevens over het preoperatief ziekteverzuim, het vooraf verwachte postoperatief ziekteverzuim, het al dan niet werken in loondienst en de opvatting van de patiënt over de relatie van de klachten en het werk mee te nemen om de terugkeer naar werk na THP- en TKP-operaties te verbeteren. Dit is een belangrijk advies aangezien deze operaties, mede door de vergrijzing van de beroepsbevolking en een toename van het aantal mensen met overgewicht, de komende jaren steeds vaker zullen voorkomen.

Reflecterend op dit proefschrift concluderen wij dat behandelend artsen en bedrijfsartsen meer moeten inspelen op de preoperatieve ideeën en verwachtingen van de patiënt. De vraag is hoe zij de perceptie van de patiënt kunnen beïnvloeden. Het proefschrift is summier in zijn adviezen hierover. Het raadt de behandelend arts aan om tijdig te verwijzen naar de bedrijfsarts en om patiënten die een verhoogd risico hebben op het niet of deels terugkeren naar werk te identificeren en extra te begeleiden.

Op basis van dit proefschrift adviseren wij behandeld artsen en bedrijfsartsen om preoperatief in te spelen op de verwachtingen van de patiënt ten aanzien van de postoperatieve uitkomsten. Een mogelijke methode om deze verwachtingen te beïnvloeden is het gebruik maken van Goal Attainment Scaling (GAS). Uit het onderzoek van Hoorntje¹ is gebleken dat het vooraf stellen van postoperatieve doelen resulteert in significant hogere patiënttevredenheid over de werkactiviteiten. Wij willen behandelend artsen en bedrijfsartsen motiveren om op zoek te gaan naar en gebruik te maken van dergelijke methoden die zich richten op het beïnvloeden van de verwachtingen van de patiënt.