Is COVID-19 een beroepsziekte?

Volgens velen is COVID-19 inderdaad ondubbelzinnig een beroepsziekte, zeker in het geval van (alle?) gezondheidswerkers (2,3). Anderen vinden dat de blootstelling van ‘gezondheidswerkers’ zeer verschillend van karakter kan zijn en dat er onderscheid in blootstellingsgroepen  dient gemaakt te worden met een indeling naar de intensiteit van de blootstelling. Sommige studies toonden bijvoorbeeld geen verhoogd risico aan voor bepaalde gezondheidswerkers, mogelijk te verklaren door het kleinere blootstellingsrisico (frequentie, duur), de genomen optimale preventieve maatregelen en de kennis van infectiepreventie, hoewel er toch in het begin van de pandemie een gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen was in de zorgsector. Een verhoogd beroepsrisico werd tevens beschreven bij beroepen met contact met het publiek, bij beperkte werkruimtes en bij suboptimale hygiënische maatregelen. Bepaalde werkgevers steunden echter het standpunt om COVID-19 niet te classificeren als een beroepsziekte, maar als een ‘openbaar gezondheidsrisico’ te beschouwen.

Of is het een arbeidsongeval?

Aangezien een aanzienlijk deel van de actieve uitbraken met het SARS-CoV-2-virus te herleiden zijn tot de werkplek, lijkt het noodzakelijk om het onderscheid tussen beroepsziekte (of beroepsgebonden ziekte) en arbeidsongeval toch te maken (4,5). What’s in a name? zei William Shakespeare al. Is het eerder een taalkundige of tautologische kwestie, of zit er meer achter? (6-8). Het kan inderdaad triviaal lijken, maar in sommige landen kan de erkenning leiden tot een verschillende vergoeding of tegemoetkoming (compensatie) door het desbetreffende verzekeringsorgaan of stelsel van sociale zekerheid (5,9,10). In Italië, Duitsland en Korea bestaat al de mogelijkheid om aanvraag te doen voor vergoeding als arbeidsongeval wegens het acute, plotse gebeuren (5). Daarenboven is de aanvraagprocedure in België eenvoudiger en de vergoeding van een arbeidsongeval is meestal ook voordeliger (door het meeverzekerde loon boven het plafond). In oktober 2020 paste het Belgische Federaal Agentschap voor de Beroepsrisico’s, Fedris, zijn standpunt aan betreffende de COVID-19 infectie op de werkvloer. Hoewel ze elkaars tegenpolen lijken, laat de wettelijke omschrijving ervan toch principiële overlapping toe (10). In welbepaalde beperkte gevallen zou het mogelijk zijn om te voldoen aan alle vier de voorwaarden die noodzakelijk zijn voor de erkenning van een arbeidsongeval. De vier voorwaardes die tegelijk vervuld moeten zijn: plotse gebeurtenis (1), die een letsel heeft veroorzaakt (2), en die optrad tijdens (3) en door het feit van (4) de uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Het kan zijn dat een werknemer in een zorginstelling bij de verzorging van een demente persoon verrast werd toen die plotseling zijn mondkapje aftrok. Het kan bijvoorbeeld ook gebeuren in een winkel waar een agressieve klant in het gezicht van de winkelbediende, bewakingsagent of politieagent spuwt. In beide gevallen, incidenten, zouden het wel degelijk plotse gebeurtenissen kunnen zijn. Chris Persyn poneerde dat Fedris deze aantallen van concrete, plotse gebeurtenissen onderschat, omdat de voorbeelden legio zijn (10).

‘Plotse gebeurtenis’

De Belgische rechtspraak bleek in het verleden toch bijzonder ruim om te gaan met het causaliteitsbegrip bij het aanvaarden van concrete feitelijkheden als ‘plotse gebeurtenis’. De voorloper van Fedris, het Fonds voor Arbeidsongevallen, uitte via het paritair samengestelde beheerscomité in 2015 al expliciet zijn bezorgdheid: “een extreme toepassing van het begrip ‘plotse gebeurtenis’ dreigt naar zijn oordeel de begrippen arbeidsongeval en beroepsrisico af te zwakken en brengt daarmee de sector in gevaar”. Bij de door Vandeweerdt aangehaalde Belgische Arbeidsongevallenwet van 24 december 1903 stond het al duidelijk vermeld: de door een arbeidsongeval veroorzaakte schade kan even goed bestaan uit een ziekte als uit een trauma. In Italië wordt er bijvoorbeeld gesproken van een ’biologisch letsel’ bij een opgelopen COVID-19 infectieziekte (7).

Vele infectieziekten staan op de Belgische Lijst van de Beroepsziekten zoals onder andere tuberculose, tetanus, virale hepatitis A en B, tropische ziekten en zoönosen. Hoewel COVID-19 perfect onder de noemer van de andere infectieziekten (sinds 1991 bestaande code 1.404.03 voor gezondheidswerkers) ondergebracht kon worden, werd er bij Ministerieel Besluit een nieuwe code 1.404.04 in het leven geroepen voor infectie met Coronavirus SARS-CoV-2 bij cruciale sectoren en essentiële diensten tijdens de eerste lockdown.

De rechten van de werknemers op een tegemoetkoming ofwel voor een beroepsziekte, ofwel een arbeidsongeval, dienen steeds gewaarborgd te worden. Het feit dat de infectieziekte opgelopen kan zijn op het werk verplicht werkgevers dat de potentieel blootgestelde werknemers recht hebben op een financiële tegemoetkoming.

Referenties

1. Vandeweerdt M. COVID-19 en verwikkelingen vaccinatie: beroepsziekte, arbeidsongeval? Tijdschr Bedr Verzekeringsgeneeskd 2021; 29-6/7: 14-17.
2. Moen BE. COVID-19 should be recognized as an occupational disease worldwide. Occup Med 2020; 70: 299.
3. Carlsten C, Gulati M, Hines S, Rose C, et al. COVID-19 as an occupational disease. Am J Ind Med 2021; 64: 227-237.
4. Nowak D, Ochmann U, Brandenburg S, Nienhaus A, Woltjen M. COVID-19 als Berufskrankheit oder Arbeitsunfall: Überlegungen zu Versicherungsschutz und Meldepflicht in der gesetzlichen Unfallversicherung. Dtsch Med Wochenschr 2021; 146: 198-204.
5. Sandal A, Yildiz AN. COVID-19 as a recognized work-related disease: The current situation worldwide. Saf Health Work 2021; 12: 136-138.
6. George R, George A. COVID-19 as an occupational disease? S Afr Med J 2020; 110: 12874.
7. Chirico F, Magnavita N. COVID-19 infection in Italy: An occupational injury. S Afr Med J 2020.; 110: 12944.
8. George R, George A. COVID-19 in South Africa: An occupational disease. S Afr Med J 2020; 110: 12985.
9. Marti-Amengual G, Sanz-Gallen P, Arimany-Manso J. Medico-legal assessment of the COVID-19 infection in workplace. Rev Esp Med Legal 2020; 46: 146-152.
10. Persyn C. Covid-19: ook een arbeidsongeval? PreventActua 10/2021.