In de NRC van 18 september beschrijft Prof. dr. Luc van Middelaar, hoogleraar EU-recht in het artikel “Hoe de pandemie een Europese publieke ruimte baarde” de aanvankelijk zwakke reactie van de EU op de coronapandemie en de wijze waarop de Unie zich hernam door centrale inkoop van vaccins en het instellen van het Coronaherstelfonds. Dit gebeurde volgens de auteur door de wisselwerking tussen publiek en politiek, niet alleen nationaal maar ook internationaal. Het publiek roerde zich en liet weten dat hun leven en hun gezondheid een gezamenlijke publieke zaak zijn. Dat resulteerde in actie!
In het voorkomen van ziekte hebben met name sociaalgeneeskundigen een taak, of het nu bedrijfsartsen, jeugdartsen of artsen infectiebestrijding etc. zijn. Die taak is de eigen doelgroep zo gezond mogelijk te houden. In de publieke arena van kranten, radio, tv en sociale media domineerde vooral de curatie bij de aanpak van de pandemie, ook op gebieden die niet direct tot hun competentie behoren. Claims op meer bedden, opleiding personeel, maar ook het sluiten van scholen of het al dan niet dragen van mondkapjes konden door hen eenvoudig voor het voetlicht worden gebracht en van context worden voorzien.
Sociaalgeneeskundigen laten niet van zich horen
De stem van de sociaalgeneeskundigen werd, met uitzondering van enkele infectieziekteartsen, helaas nauwelijks gehoord in het publieke debat. Het belang van het werk van de sociaalgeneeskundigen blijft zo voor publiek én politiek in nevelen gehuld. Volgens Van Middelaar zal de politiek onder druk vanuit de samenleving meer geneigd zijn om de openbare gezondheidszorg te versterken. Maar om zo ver te komen is het van belang dat sociaalgeneeskundigen zich gezamenlijk laten horen.
Zo’n gezamenlijke actie biedt kansen om de gemeenschappelijke basis: ‘het zo gezond mogelijk houden van onze doelpopulaties’, over het voetlicht te brengen. Het liefst geïllustreerd met concrete voorbeelden van gezondheidswinst. Bijkomend voordeel van een gezamenlijk optreden kan zijn dat we kunnen kiezen wie met het meeste gezag het woord kan voeren namens de sociaalgeneeskundigen. Onze collega, Marleen Kraaij, kersvers lid van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving pleit er in Medisch Contact 39 van 28 september 2021 voor om veel meer, ook niet-medische, professionals te betrekken bij het oplossen van volksgezondheidsproblemen. Zo wordt het draagvlak vergroot.
Waarom zijn sociaalgeneeskundigen zo weinig zichtbaar geweest? Geen tijd? Ziet men er geen heil in? Onvoldoende mankracht op de ondersteunende bureaus van de wetenschappelijke verenigingen? Afhankelijk van het antwoord kan naar oplossingen worden gezocht, bijvoorbeeld samenvoeging en professionalisering van bureaus van wetenschappelijke verenigingen, samenwerking binnen de opleidingen etc.
Meer ruimte claimen voor de sociale geneeskunde
Gezond houden is echt iets anders dan genezen, vraagt andere competenties en het zwaartepunt van preventie ligt in het sociaalgeneeskundig vakgebied. Heldere resultaatgerichte samenwerking met de curatie is wenselijk, met name waar het containerbegrip ‘preventie’ aan de orde is. Het is van groot belang ons vakgebied publiekelijk uit te dragen en op deze manier ruimte te claimen voor de sociale geneeskunde. ‘De Geneeskundestudent’ heeft bijvoorbeeld in reactie op de plannen van Prinsjesdag gepleit voor meer ruimte en geld voor het volgen van extramurale co-schappen, zoals bedrijfsgeneeskunde en publieke gezondheid. Een goed teken dat het kwartje bij onze toekomstige collega’s gevallen is!
Uiteraard zal gekeken moeten worden naar een betere financiering. Gezien de talloze problemen in Nederland, die om een oplossing vragen, zal het in dit kader neerkomen op herverdeling van middelen. Dat wordt ook bepleit in het recente WRR-rapport ‘Kiezen voor houdbarezorg’.
Willen we bemind worden, dan is bekendheid een voorwaarde! Dat bereiken we eerder als we samen optrekken.
We kijken uit naar jullie reactie!
Margreet Swagerman, arts M+G, n.p.
Hetty van Velzen, arts M+G, n.p.
Contact: margreetswagerman@gmail.com
