Post-traumatic stress disorder (PTSD) is goed bekend bij bedrijfs- en verzekeringsartsen. Echter, wie kent de criteria van acute stress disorder (ASD)? Welke adviezen geef je als bedrijfsarts aan een winkelbediende die ziek wordt na een overval? Neem jij als verzekeringsarts, na verbaal geweld van een cliënt, wel of geen medicatie om 's nachts te slapen zonder nachtmerrie? De essentie over criteria en behandeling gelezen in het boek Acute Stress Disorder.
ASD, acute stressstoornis (ASS), werd in 1994 voor het eerst opgenomen binnen de DSM-IV als diagnose. Enerzijds zodat betaalbare gezondheidszorg kan worden voorzien voor patiënten met een acuut trauma in een vroeg stadium. Anderzijds met het oog op het kunnen voorspellen van posttraumatische stressstoornis (PTSS), waarbij zo vroegtijdige interventies kunnen worden opgezet. ASS werd gedefinieerd in een poging tot het beschrijven van acute stressreacties (ASRs) die eerder werden gemist of behandeld als aanpassingsstoornissen. Binnen de DSM-5 (2013) wordt ASS niet meer gecategoriseerd onder angststoornissen, maar onder trauma- en stressgerelateerde stoornissen. En de dissociatieve symptomen zijn niet langer een vereiste voor de diagnosestelling.
Criteria ASS volgens de DSM-5
1.
Blootstelling aan een traumatische gebeurtenis (fysiek, seksueel of mentaal).
2.
Ervaren van meer dan acht van volgende symptomen, ondergebracht in vijf clusters:
a.
Intrusieve symptomen: het recurrent ervaren van stressvolle herinneringen aan de traumatische gebeurtenis, herhaaldelijke dromen in het kader van de gebeurtenis, het recurrent herbeleven van de gebeurtenis (bijvoorbeeld flashbacks), het ervaren van intens of langdurig psychisch of fysiek leed als reactie op de gebeurtenis of zaken die de patiënt herinneren aan de gebeurtenis.
b.
Negatieve stemming: het ervaren van onvermogen om gelukkig te zijn, zich succesvol te voelen of liefde te voelen.
c.
Dissociatieve symptomen: het gevoel ervaren los te staan van zichzelf en de eigen emoties, dissociatieve amnesie (niet gerelateerd aan intoxicatie of een hersentrauma).
d.
Ontwijkende symptomen: het ontwijken van gedachten, herinneringen en gevoelens in relatie tot de gebeurtenis, het ontwijken van externe herinneringen aan de gebeurtenis (bijvoorbeeld bepaalde plaatsen of personen).
e.
Arousal-symptomen: het ervaren van slaapproblemen, concentratieproblemen, hypervigilantie (hypergevoeligheid en -alertheid), prikkelbaarheid en woedeaanvallen zonder of met minimale aanleiding, ongewone sterke schrikreacties.
3.
De duur van de symptomen ligt tussen de 3 dagen en vier weken.
4.
De symptomen veroorzaken een significante functionele beperking bij de patiënt.
5.
De ervaren symptomen staan niet in relatie tot middelengebruik of een andere medische aandoening.
Gedragstherapie
Bij ASS is het belangrijk om te voorkomen dat PTSS ontstaat. Ondersteunende gesprekken met een psycholoog – in het kader van psychotherapie – kunnen helpen om de traumatische gebeurtenis beter te verwerken. De behandeling bij uitstek voor patiënten met ASS is traumagerichte cognitieve gedragstherapie. Deze focust zich op het vergroten van kennis over traumapsychologie, vaardigheden in symptoombeheersing, het identificeren en betwisten van cognitieve vervormingen en blootstellingstherapie. In het kader van een farmacologische behandeling zijn er momenteel geen sterke aanbevelingen binnen de behandeling van ASS. Eventuele aanbevelingen komen vaak voort uit de behandeling van PTSS.
Symptoomspecifieke behandeling
Tot slot kan gekeken worden naar symptoomspecifieke behandelingen, bijvoorbeeld bij slaapstoornissen (slapeloosheid, nachtmerries) bij ASS en PTSS.
Aandachtspunten voor de bedrijfs- of verzekeringsarts
-
Zorg ervoor dat de patiënt veilig is en weet waar om hulp te vragen indien nodig.
-
Indien de patiënt niet over emotionele steun beschikt (van vrienden of familie), kan een zorgverlener hier steun bieden door onder meer de prognose, het verloop en copingvaardigheden bij ASS toe te lichten.
-
Heb aandacht voor eventuele nood aan praktische ondersteuning na de traumatische gebeurtenis, bijvoorbeeld contact met hulpverleners, juridische procedures, verzekeringsaspecten, et cetera.
-
Zorg ervoor dat de patiënt opgevolgd wordt.
-
Evalueer mogelijke suïcidaliteit bij de patiënt.
Referenties
Gratis boek Acute Stress Disorder. Fanai M (Johns Hopkins Medicin), Khan MAB (United Arab Emirates University). StatPearls Publishing, Treasure Island (FL), 2021.
