De gepresenteerde gegevens zijn afkomstig van ArboNed en HumanCapitalCare. Helaas staat in het persbericht niet vermeld of ook het absolute aantal ziekmeldingen door corona een record is sinds het begin van de pandemie. Maar goed, afgaande op wat er wel staat is hier sprake van een paradox: steeds minder mensen worden (ernstig) ziek van het virus en toch is er een record aan ziekmeldingen. Ik kan twee mogelijke verklaringen bedenken:

• de omstandigheid dat een verhoudingsgewijs groter aandeel van de werkende bevolking niet kan thuiswerken en/of
• dat ook relatief veel mensen die wel kunnen thuiswerken zich ziek melden voornamelijk omdat zij besmet zijn en dus niet omdat zij te ziek zijn om te werken

Meer besmettingen, maar milde klachten

Doordat we met de omikronvariant te maken hebben met een minder ziekmakend virus, terwijl ook de overgrote meerderheid van de bevolking is gevaccineerd (inclusief redelijk recente booster) zou ik in eerste instantie niet verwachten dat besmet-zijn en milde klachten (verreweg de meerderheid van de gevallen) tot arbeidsongeschiktheid leiden. Integendeel, ik verwacht dat de meeste mensen die nu een besmetting oplopen wel kunnen werken en dat dus het ziekteverzuim zou dalen.

Daar staat tegenover dat voor een ieder die besmet is het voorschrift geldt om gedurende enige tijd in quarantaine te gaan dan wel thuis te blijven. Voor diegenen die hun werk niet thuis kunnen doen geldt dus voor de duur van de quarantaineperiode dat zij ook feitelijk arbeidsongeschikt zijn conform het ziektewetcriterium. Toename van besmettingen bij afname van ziekteverschijnselen betekent voor deze groep dus: toename van ziekteverzuim. En ook: korter ziekteverzuim, want de quarantaineperiode is beperkt en de ziekteverschijnselen zijn meestal mild en van korte duur. Deze analyse is ook in lijn met wat we nu merken en uit het nieuws vernemen, namelijk dat veel bedrijven niet op volle kracht kunnen draaien omdat het personeel noodgedwongen thuis moet blijven, zoals in de zorg, het vervoer en de horeca, vooral na het onlangs gevierde carnaval – bedrijven dus waar werknemers hun werk niet thuis kunnen doen.

Verzuim onder thuiswerkers lijkt onnodig hoog

Voor degenen die wel kunnen kiezen voor thuiswerken geldt dat de omikronvariant juist tot een sterk gereduceerd verzuimpercentage zou moeten leiden ten opzichte van de eerdere varianten. Als er geen of hooguit milde klachten zijn kun je immers gewoon doorwerken thuis. Thuisquarantaine op zich leidt niet tot arbeidsongeschiktheid zolang de techniek je niet in de steek laat.

Wat is nu de meest waarschijnlijke verklaring voor de gesignaleerde toename van het verzuimpercentage en de daaraan (mogelijk/waarschijnlijk) gekoppelde afname van de duur van het verzuim? Jurriaan Penders lijkt in het persbericht een begin van het antwoord op die vraag te geven: “In de financiële en zakelijke dienstverlening steeg in januari het aantal verzuimmeldingen het minst.” Maar het aantal steeg dus wel. En steeg ook het aandeel in het totale verzuim binnen deze sectoren? En hoe zit het met andere sectoren waar thuiswerken tijdens de pandemie de norm is geworden?

Om erachter te komen of besmetting op zich al leidt tot ziekmelding zie ik maar één oplossing: per sector nagaan of het aantal ziekmeldingen gerelateerd aan corona stijgt en hoe zich dat verhoudt tot de thuiswerkmogelijkheid. Vooralsnog lijken de gepresenteerde gegevens er op te wijzen dat besmet-zijn op zich ook – voor zover ik kan over zien – tot veel ziekmeldingen leidt, ook onder thuiswerkers.

Deze cijfers zouden een signaal kunnen zijn dat het gebrek aan sociale cohesie als gevolg van langdurig thuiswerken de drempel tot ziekmelden verlaagt. Niet omdat mensen geneigd zijn te frauderen, maar omdat voor een optimaal functioneren zowel een innerlijke gedrevenheid als ook een externe prikkel noodzakelijk zijn. Die externe prikkel is na twee jaar thuiswerken en ondanks het vele videovergaderen misschien toch iets te veel op afstand komen te staan.

Wim Otto, verzekeringsarts, is hoofdredacteur van TBV

Contact: tbv.otto@gmail.com