Antisociaal gedrag is volgens het Praktijkboek antisociaal gedrag en persoonlijkheidsproblematiek regelovertredend en grensoverschrijdend gedrag dat niet wordt geaccepteerd door anderen of de maatschappij, en is dus deels cultuurafhankelijk.
Wanneer zien we antisociaal gedrag?
In het Handboek wordt de volgende indeling gemaakt van antiscociaal gedrag:
A) Als centraal kenmerk bij persoonlijkheidsstoornissen, waarbij de AntiSociale Persoonlijkheids Stoornis (ASPS) de meest frequent voorkomende is.
De DSM-5 definieert ASPS als ‘een patroon van gebrek aan respect voor en van schending van de rechten van anderen: weinig empathie, roekeloos, gebrekkig verantwoordelijkheidsgevoel, onverschillig tegenover gevoelen of rechten of leed van anderen’. De diagnostische criteria zijn vaak al aanwezig vanaf het vijftiende levensjaar.
B) Als zijdelings kenmerk bij aandoeningen die bedrijfs- en verzekeringsartsen regelmatig in de spreekkamer zien. Anti-sociaal gedrag kan voortkomen uit:
• angst bij de borderline persoonlijkheidsstoornissen,
• impulsiviteit zoals bij ADHD,
• het onvermogen om zich in anderen in te leven zoals autisme, of
• een lage frustratietolerantie bij een geagiteerde depressie.
C) Bij mensen die niet voldoen aan de criteria van een psychische stoornis maar die omwille van omstandigheden, al dan niet intentioneel, tijdelijk of langdurig, antisociaal gedrag vertonen. Denk hierbij aan: stress, groepsprocessen (familiale druk om een uitkering te behouden) of levensfase (pubertijd, midlifecrisis).
Het praktijkboek gaat vooral in op antisociaal gedrag in het kader van persoonlijkheidsstoornissen en biedt handvatten voor de diagnose, behandeling en begeleiding van antisociaal gedrag in kader van onder meer ASPS, narcistische persoonlijkheidsstoornis, paranoïde persoonlijkheidsstoornis, verslavingsproblemen en psychoses.
Bruikbaar voor de bedrijfs- en verzekeringsarts?
De bedrijfs- en verzekeringsarts kan dit naslagwerk lezen om weer mee te zijn met de AntiSociale Persoonlijkheidsstoornis. Je kan er de volgende boodschappen uit onthouden:
1. Er zijn eigenlijk geen goede redenen zijn om patiënten met antisociale persoonlijkheid, uit te sluiten van behandeling, ook al gebeurt dat nog vaak in de GGZ. Er zijn mogelijkheden voor het effectief verminderen van symptomen en mits adequate behandeling verhoogt dit ook de inzetbaarheid op de arbeidsmarkt.
2. Blijf weg van morele oordelen over het antisociale gedrag van de patiënt die voor je zit. Door open vragen te stellen, in casu over werkproblemen/inzetbaarheid/verzuim/ restcapaciteiten, komt de patiënt zelf tot inzicht over uitlokkende situaties en over alternatieve manieren van coping.
Op 13 maart 2024 organiseert Bohn Stafleu van Loghum het 20e TBV congres, gewijd aan het thema agressie in de praktijk van bedrijfs- en verzekeringsartsen. Meld je nu aan!
