Recent mocht ik plaatsnemen in de beoordelingscommissie van – inmiddels doctor – Mariska de Wit. Zij deed onderzoek naar de rol van cognities bij de arbeidsre-integratie. Op basis van 113 onderzoeken concludeerde ze: terugkeer naar werk hangt samen met iemands gedachten. Als men zelf dacht terug te gaan keren, optimistisch was, veel zelfvertrouwen had, het gevoel had invloed op de werkhervatting te kunnen uitoefenen, en bij positief beeld van zijn of haar gezondheid, werd er vaker en sneller teruggekeerd naar werk. Omgekeerd, verzuimenden die dachten over hoe ze angst konden ontwijken, dat alles mis zou gaan (‘catastroferende gedachten’ in vaktermen) of dat hun probleem werkgebonden was, keerden minder vaak of minder snel terug. De Wit ontwikkelde een training waardoor bedrijfs- en verzekeringsartsen beter in staat waren cognities te herkennen en adviezen te geven over bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie om cognities te veranderen.
Het gedegen proefschrift zette me wekenlang aan het denken. Was er niet sprake van rationalisering achteraf van (gebrek aan) werkhervatting? Nee, hypothese verworpen: slechts 27 van de 113 studies waren dwarsdoorsnede onderzoeken, waarbij cognitie en werkhervatting gelijktijdig waren gemeten. Waren de deelnemers dan heel goede voorspellers, die al vroeg in de gaten hadden of ze snel zouden re-integreren of niet? Is mogelijk, 185 studies waren cohortstudies of kwalitatieve studies maar De Wit en haar mede-auteurs hebben zorgvuldig gecontroleerd op bias.
Wat bleef hangen: hoe zit het dan met emoties? Ellis en Harper gaven niet voor niets de titel ‘Gevoel en Verstand’ – een mooie verwijzing naar Jane Austen’s Sense & Sensibility – aan hun boek over cognitieve gedragstherapie. Gebeurtenissen roepen gedachten op, die tot bepaalde gevoelens kunnen leiden. Specifieke gebeurtenissen kunnen telkens weer dezelfde nare emoties oproepen. Door aan het verstand te peuteren (‘er is helemaal geen bewijs dat ik niet snel weer zal hervatten’), kan de automatische opwekking van nare emoties (verdriet) afgeleerd worden. Bovendien kunnen positieve gedachten over emoties (‘het is logisch dat ik me af en toe verdrietig voel over mijn ziekteverzuim’) voorkomen dat er onhandige actie volgt (verdrietige, passieve opstelling bij verzekeringsarts). Echter, in deze benadering ligt nog steeds het accent op cognities en zijn emoties ondergeschikt.
Ik blijk niet de enige met hernieuwde belangstelling voor de wetenschap van emoties. Op 31 januari a.s. geeft Disa Sauter aan mijn Universiteit Maastricht van 20.00 tot 21.30 uur een online lezing over The Science of Emotions. The Science of Emotions – events – Maastricht University
