De ‘week van de werkstress’ deed haar naam eer aan. Dankzij een recordaantal Covid-19 besmettingen, ontstonden extreem hoge niveaus van werkstress bij zorgpersoneel en in het basisonderwijs. Er waren nog andere cijfers. Werkstress kost inmiddels 3,2 miljard.
Ik word altijd een beetje cynisch van het praten over de hoge kosten van ziekteverzuim door werkgerelateerde klachten. In feite hebben we met z’n allen staan wachten tot iemand omvalt en gunnen we hem of haar vervolgens ook niet de tijd om te herstellen. In de preventieketen zijn duidelijk veel stations gemist. Ja, ook bij degenen (vaak jong) die – in hedendaags jargon – ‘er zelf voor kiezen te hard te werken’ of degenen (vaak vrouw) die ‘ook nog de zorg hebben voor kinderen/ouders/zieken.’
Allereerst universele preventie. Begin met massale psycho-educatie: stress is normaal, maar chronische blootstelling (jaren) aan stressoren niet. Je raakt niet alleen burned out van chronisch te veel werk, maar ook van te weinig autonomie, ontwikkelmogelijkheden, waardering (zowel geld als complimenten), teamgevoel en van te veel onbeschofte bejegeningen. Van gebrek aan pauze, vrije avonden en vrije dagen word je ook ziek. Dat laatste wisten de arbeiders die een eeuw geleden streden voor de 8-urige werkdag trouwens ook al. Universele preventie is niet alles.
Selectieve preventie is mijn favoriet. Verminder de blootstelling aan stressoren in risicogroepen. Start bij de werkenden in zorg en onderwijs, die van hoog tot laag last hebben van werkdruk door te veel mensen om te verzorgen dan wel te onderwijzen en te veel administratie. Ze hebben weinig autonomie en beperkte ontwikkelmogelijkheden, te lage lonen (artsen en docenten in het hoger onderwijs uitgezonderd) en vooral in het onderwijs te vaak tijdelijke contracten. Werkgevers in zorg en onderwijs moeten ten opzichte van andere werkgevers veel beter hun best doen om een voldoende te halen voor preventie van werkstress. Misschien is het te makkelijk voor hen om deze verantwoordelijkheid te negeren: juist zorg en onderwijs trekken werkenden die zich onbegrensd inzetten op het werk en thuis. Toch: waar is het strategisch personeelsbeleid, waar het situationeel leiderschap? Bescherm deze barmhartige werkenden tegen zichzelf!
Geïndiceerde preventie is niet ideaal: dan zijn er al werkstress-symptomen. Bovendien, uit onderzoek van mijn studenten blijkt dat leidinggevenden moeite hebben met het waarnemen van burn-out symptomen en het bieden van oplossingen. Wat werkt dan wel om verzuim te verminderen in dit stadium? Laat iedereen de ‘Balansmeter’ invullen, en stuur degenen met aantoonbaar risico op langverzuim door voor preventieve gesprekken.
Komt het toch tot ziekteverzuim, zorg dan voor effectieve diagnostiek en re-integratiebegeleiding. De Burnout Assessment Tool is vrij beschikbaar en sluit mooi aan op de NVAB-richtlijn. Van burn-out kun je prima herstellen. We weten echter nog bar weinig over de effectieve behandelingen. Ook daarom is het van belang het niet zover te laten komen.
Bronvermelding: Kant, I., Jansen, N. W., Van Amelsvoort, L. G., Van Leusden, R., & Berkouwer, A. (2008). Structured early consultation with the occupational physician reduces sickness absence among office workers at high risk for long-term sickness absence: a randomized controlled trial. Journal of occupational rehabilitation, 18(1), 79-86.
