Getriggerd door de aandacht voor mensen uit de Tweede Kamer die door de hoge mentale druk de grootste moeite hebben hun werk vol te houden, denken we terug aan een leerzame ervaring als bedrijfsarts respectievelijk arbeids- en organisatiepsycholoog voor een waterschap. Hier kampte een vrij hoog percentage van medewerkers met klachten van overbelasting, zoals burn-out.

Wordt 2022 het jaar van de menselijke maat? Dat vraag ik mij zo langzamerhand af nu de roep daarom steeds luider lijkt te klinken naarmate meer misstanden bij uitvoeringsorganisaties aan het licht komen. Wet- en regelgeving zijn te rigide en uitvoerders passen de regels zonder aanzien des persoons toe. Wat mij tijdens de discussie daarover meermaals te binnen schoot is het beeld uit de beginjaren van mijn carrière als verzekeringsarts. In de wandelgangen werd natuurlijk wel eens over elkaars werkwijze gesproken en daarbij viel af en toe de opmerking: ‘hij heeft weer voor sinterklaas gespeeld’. Daarbij kon het om een uitkering of om voorzieningen gaan. Wat was er aan de hand? Als verzekeringsartsen – en dat geldt in mijn opinie ook voor bedrijfsartsen – werken we in een krachtenveld. Aan de ene kant de individuele cliënt, aan de andere kant het collectief belang of het werkgeversbelang. En vaak spelen ook nog andere belangen die wij in het oog moeten houden. Die belangen zijn of lijken vaak tegenstrijdig. Dat geldt in elk geval voor het financiële belang. Als het toekennen van een claim leidt tot een uitkering of loondoorbetaling kost dat de maatschappij of de werkgever geld. ‘Gaan wij te makkelijk mee in de claim van de cliënt dan spelen we voor sinterklaas’ Gaan wij te makkelijk mee in de claim van de cliënt dan spelen we voor sinterklaas: we delen een cadeautje uit op kosten van een ander. En dat is precies waar ik mij zorgen om maak. Dat de menselijkemaat-discussie maar één kant op gaat. De kant van het toekennen van een claim, zodra de professional vindt dat de uitkomst van zijn handelen niet de bedoeling van de wetgever kan zijn en hij dus de cliënt tegemoet moet komen in zijn claim. Vrij baan voor het opzijzetten van niet alleen wet- en regelgeving, maar ook van de professionele standaarden als het zo uitkomt. Terwijl die standaarden er nu juist voor zijn bedoeld om een nadere invulling te geven aan de wet- en regelgeving vanuit de vakkennis, kunde en verantwoordelijkheid (zorg voor de cliënt!) van de professional. Die standaarden creëren het professionele kader waarbinnen wij ons werk kunnen en moeten doen. Het is mijn overtuiging dat we daarmee een middel hebben om rechtvaardig te werk te gaan. Door volgens de standaard te werken houden wij al op een evenwichtige manier rekening met alle belangen die een rol spelen. Niet voor niets biedt een professionele standaard altijd de mogelijkheid om beargumenteerd af te wijken. Daarmee wordt niet bedoeld het vage en tot nu toe niet geoperationaliseerde menselijke-maat-argument. Daarmee wordt wel bedoeld dat wij op grond van onze professionele normen uitleggen waarom op de situatie van de cliënt de standaard niet zonder meer van toepassing is en wat wel een verantwoorde handelwijze is. De ervaring leert dat juist in dit soort situaties onderling overleg tussen professionals tot een meer afgewogen oordeel kan leiden. En als ‘men’ dan vindt dat desondanks ons professioneel handelen te vaak en in te grote mate tot ‘onmenselijke’ uitkomsten leidt, dan lijkt mij de wetgever aan zet en niet de professional die het toverstokje van de menselijke maat tevoorschijn haalt. De boodschap voor 2022: zorg dat u een goede professional blijft, dat uw kennis op peil is en dat u uw oor regelmatig bij collega’s te luisteren legt, zeker bij lastige afwegingen. Ik wens u alle goeds en vooral een ‘normaler’ 2022 toe. Wim Otto