Sommige onderwerpen komen met een vaste regelmaat terug op de agenda. Eén item is daarin heel prominent: taak en positie van de bedrijfsarts. Keer op keer wordt in deze taakdiscussie de uitspraak herhaald: ‘De bedrijfsarts doet geen claimbeoordeling’. Ooit gelanceerd als een standpunt van de NVAB (2005), maar in amper twee decennia verheven tot een dogma. Aan dat dogma mag je niet twijfelen want het is ‘van God gegeven’. Van dat dogma moeten we af. Er is niets verwerpelijks aan claimbeoordeling.

In discussie met een oud-NVAB-voorzitter riep ik onlangs dat bedrijfs- en verzekeringsartsen veel gemeen hebben. Vanuit historisch gezichtspunt is het eigenlijk één beroep. ‘Beide doen aan claimbeoordeling,’ merkte ik op. De oud-voorzitter reageerde als door een wesp gestoken. Hoe durfde ik dit te beweren! ‘Bedrijfsartsen geven geen oordeel over een claim, maar vormen een oordeel dat ten dienste staat van hun advies met betrekking tot die claim,’ stelde hij. Een spitsvondige opmerking, maar niet meer dan een semantische uitvlucht. Want dat ‘advies’ is niet vrijblijvend, maar beslissend bij het al dan niet toekennen van die claim.

Bedrijfs- en verzekeringsartsen geven iedere dag stem en vorm aan het overheidsbeleid over arbeidsongeschiktheid. Voor hun cliënten is de overheid nooit ver weg. Cliënten ontmoeten in de bedrijfs- en verzekeringsarts ‘hun’ overheid. Deze artsen volgen de wet- en regelgeving niet alleen, maar geven er ook kleur en interpretatie aan. Dit type functionarissen wordt wel street level bureaucrats genoemd (1, 2). Zij zijn immers belast met de uitvoering van wetten als Wulbz, Wvp en WIA.

Hoeders

In Nederland heeft de bedrijfs- en ook de verzekeringsarts niet alleen te maken met wetgeving over arbeidsongeschiktheid, maar ook met een zorgplicht. Hij is wetshandhaver en dokter tegelijk. Ook voor zijn cliënten heeft hij deze twee rollen. Dat kan in de praktijk leiden tot spanningen, bijvoorbeeld in de vorm van een belangentegenstelling. Wat moet in een concrete situatie het zwaarste wegen? Voor deze afweging heeft de arts een ‘ruimte’ nodig om een moreel juiste beslissing te nemen. Zo’n ruimte noemt men ‘de discretionaire bevoegdheid’. Daarbinnen kunnen artsen zelfstandig en zonder inmenging hun beslissingen nemen. Alleen met die ruimte kunnen bedrijfs- en verzekeringsartsen werkelijk de hoeders van sociale rechtvaardigheid op het gebied van werk en gezondheid zijn. Ongeacht of zij in dienst zijn van organisaties als UWV of arbodiensten of vrijgevestigd zijn, handelen zij namens de overheid en voor de samenleving als geheel. Zij zijn publieke professionals die dienstbaar zijn aan de sociale rechtsstaat (3).

In 2005 poneerde de NVAB het Standpunt Claimbeoordeling (4). De NVAB hanteert dit Standpunt sindsdien als een dogma, een vast leerstuk, in de discussie met werkgevers, werknemers, verzekeringsartsen en de overheid. “Bedrijfsartsen houden zich niet bezig met claimbeoordeling”, zo luidt het Standpunt. De term wordt op zichzelf als ongewenst beschouwd. ´Claimbeoordeling´ klinkt vijandig jegens de verzuimende werknemer. Die wil je als bedrijfsarts toch begeleiden naar werkhervatting, en niet be-, laat staan veroordelen?

Het Standpunt Claimbeoordeling is aan herziening of intrekking toe. Want het is onlogisch en onbillijk als we de taken van bedrijfs- en verzekeringsartsen en hun betekenis als hoeders van sociale rechtvaardigheid serieus nemen.

Vuile was

Het Standpunt is onlogisch. Bedrijfsarts en verzekeringsarts beoordelen beiden de belastbaarheid van verzuimende cliënten-werknemers. Beiden doen dat ‘in opdracht van’: respectievelijk de werkgever en UWV. Het oordeel van de bedrijfsarts én dat van de verzekeringsarts is van beslissende betekenis voor de toewijzing van de claim van de cliënt-werknemer. Of het nu gaat om loondoorbetaling bij ziekte, dan wel om een uitkering of een voorziening bij arbeidsongeschiktheid.

Het Standpunt is ook onbillijk. Immers, wat is de rechtvaardiging van bedrijfsartsen om op een formeel juridische grond te ontkennen dat er sprake is van claimbeoordeling, en om claimbeoordeling te beschouwen als een ongewenste activiteit voor bedrijfsartsen? Zou het kunnen zijn dat bedrijfsartsen terugdeinzen voor de rol van beoordelaar, en de ‘vuile was’ liever overlaten aan verzekeringsartsen?

Het lijkt erop dat de discussie over de term claimbeoordeling te veel inzoomt op juridische aspecten (5). Juridisch gezien is de bedrijfsarts niet de beslisser inzake de claim van de werknemer. Net zo min als de verzekeringsarts dat is inzake de claim van de verzekerde. Niet de verzekeringsarts, maar de uitvoeringsinstelling neemt de beslissing over de claim en – omdat het om een medische beoordeling gaat – heeft daarvoor een medisch oordeel nodig. De uitvoeringsinstelling zal het oordeel van de arts volgen, tenzij. Net zoals de werkgever het werkhervattingsadvies van de bedrijfsarts zal volgen, tenzij. De bedrijfsarts die zichzelf afficheert als slechts ‘een adviseur’ zet zichzelf buiten spel. Hij doet zichzelf en zijn professionele ‘gewicht’ tekort.

Arbeidsmogelijkheden

Claimbeoordeling is welbeschouwd een noodzakelijke eerste stap in de sociaalmedische begeleiding van arbeidsongeschikte werknemers. Het is niet iets minderwaardigs, waarvoor een arts zich zou moeten schamen. Met claimbeoordeling maak je geen vuile handen. Is er recht op compensatie, in de vorm van loondoorbetaling, uitkering of voorziening? Sociaalgeneeskundigen zijn bij uitstek competent om deze vraag te beantwoorden. Dat is één.

Het moet evenwel niet bij claimbeoordeling blijven. Sociaalgeneeskundigen zijn het aan hun stand verplicht een stap verder te gaan: adviseren inzake arbeidsparticipatie en daaraan naar beste vermogen een bijdrage te leveren. Welke arbeidsmogelijkheden zijn er, en hoe kunnen we die het beste inzetten? Dat is twee.

De oordelende en de begeleidende rol liggen bij het koppel bedrijfsarts en verzekeringsarts. Hoe zij onderling die twee rollen verdelen kan per casus verschillen. Er is een in kracht toenemende beweging binnen de verzekeringsgeneeskunde om het accent te verschuiven van louter beoordelen naar meer begeleiden, of, anders gezegd, naar minder strikt beoordelen en meer inzetten op een actieve rol bij re-integratie. Bedrijfs- en verzekeringsarts groeien naar elkaar toe en dan is het heel plezierig als ze elkaars werk op de juiste waarde schatten en dezelfde taal spreken.

Bedrijfsarts en verzekeringsarts doen beiden aan claimbeoordeling. En als de term ‘claimbeoordeling’ toch voor één van beiden onverteerbaar blijkt … dan doen ze beiden aan belastbaarheidsbeoordeling en daarop gebaseerde sociaalmedische begeleiding. Laten we dezelfde taal spreken! (6).

Literatuur
1. Lipsky M. Street-Level Bureaucracy. Dilemma’s of the Individual in Public Services. New York: Russell Sage Foundation, 1980.
2. Zacka B. When the State meets the Street. Public Service and Moral Agency. Cambridge (Mass.): Belknap Press, 2017.
3. Weel ANH, Meij R, De Decker KRH. Ethiek voor artsen arbeid en gezondheid. Praktijkboek beroepsethiek en morele oordeelsvorming. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 2023.
4. Standpunt Claimbeoordeling. www.nvab-online.nl 2005.
5. Faas J, Weel A. Claimbeoordeling, een vies woord? Standpunt.tbv. Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2014; 22: 99-100.
6. Weel A. Adieu preventie, welkom claim¬beoordeling. Column. Medisch Contact, Themanummer Arbeids- en verzekeringsgeneeskunde, november 2019.

Contact: andre.weel@ika-ned.nl

In een eerdere bijdrage aan de discussie over de rol en taken van de bedrijfsarts geeft Hans Dam een overzicht van de ontwikkelingen sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw. Hij geeft een schets van drie oplossingsrichtingen: meer aandacht voor beroepsziekte, versterken van de regiefunctie van de bedrijfsarts bij verzuimbegeleiding en versterken van diens rol als consultant.