Bedrijfsartsen zijn het grootste deel van hun tijd bezig met verzuimbegeleiding en het uitvoeren van alle administratie voor de Wet verbetering Poortwachter (lees ook: het pleasen van het UWV om boetes bij de werkgever te voorkomen). Nuttig werk. Het past bij het karakter van de arts om mensen met ziekten te begeleiden in hun herstel en terugkeer naar het werk. Het wordt echter nog nuttiger als die arts ook de relatie legt tussen de ziekte en de oorzaak ervan in het werk. En gesignaleerde beroepsziekten als uitgangspunt neemt voor het verbeteren van werk en werkomstandigheden bij de klantorganisatie.

Aandacht voor leefstijl

Maar hoe vreemd is het dan dat diezelfde bedrijfsarts zo weinig aandacht heeft voor belangrijke vermijdbare oorzaken van ziekte buiten het werk. Ik bedoel: roken, alcohol- en drugsgebruik, weinig bewegen, overgewicht en 24/7 paraat staan voor de baas. Wat maakt dat het doorsnee elektronische patiëntendossier wel alle toeters en bellen laat rinkelen om de voortgang van de Wet verbetering Poortwachter (WvP) in de gaten te houden, maar over de leefstijl van de werknemer weinig tot niets vastlegt? En al helemaal niet op een zodanige wijze dat je er ook nog analyses mee kan uitvoeren naar de relatie tussen de ziekte (CAS code), leefstijl, inzetbaarheid en vroegtijdige uitval uit het arbeidsproces.

Alle lof voor BRAVO. Een fantastisch acroniem dat de hele problematiek in een notendop samenvat. Het heeft meerdere arbodiensten aangezet tot aanvullende dienstverlening. Zorg van de Zaak presenteert een vitaliteitscoach, ArboNed schuift de leefstijlcoach naar voren en ArboUnie komt met de ‘lekker-in-je-vel aanpak’. Maar, als ik ze vraag naar iets basaals als het vastleggen van de rookstatus in het verzuimvolgsysteem blijft het oorverdovend stil. En dat is jammer. Blijkbaar is het vragen naar en het vastleggen van de BRAVO aspecten geen gemeen goed. Het is dus de olifant in de spreekkamer.

Vermijdbare risicofactoren

Immers, roken alleen al is de belangrijkste vermijdbare risicofactor voor hart- en vaatziekten, kanker en longaandoeningen. Een kwart van de zware rokers (20 sigaretten per dag) haalt zijn pensioen niet eens. Een op de tien werknemers is een zware drinker en eveneens een op de tien werknemers gebruikt drugs. En ook van alcohol en drugs is bekend dat het de oorzaak is van een veelheid aan aandoeningen en fors bijdraagt aan het ontstaan van (bedrijfs)ongevallen.

Ik wil beweren dat dagelijks roken en alcoholgebruik een grotere impact heeft op de vitaliteit van werknemers dan welke andere factor dan ook die in het aanbod van arbodiensten naar voren wordt geschoven.

Zorgstandaard Tabaksverslaving

Maar laat ik me in deze beperken tot het gebruik van nicotineproducten, want het gaat om meer dan alleen om tabakswaar, denk aan de e-sigaret, snus en andere extracten van de tabaksindustrie.

Bedrijfsartsen afficheren zich als zorgverlener, zij het buiten de kaders van VWS. Binnenkort verschijnt de nieuwe zorgstandaard Tabaksverslaving. De standaard richt zich tot alle zorgverleners. Ten eerste omdat nicotineverslaving een ziekte is die leidt tot vele andere ziekten. Op de tweede plaats omdat stoppen met roken voor iedere roker van belang is om chronische ziekten (en verminderde inzetbaarheid) te voorkomen en ten derde omdat er bewezen, effectieve behandelmethoden bestaan om te stoppen met nicotinegebruik. Daarom vraagt de zorgstandaard om een inspanning van iedere zorgverlener.

Interventies door de bedrijfsarts

What’s in it voor de bedrijfsarts? In de zorgstandaard tabaksverslaving zijn vier niveaus van interventie beschreven: adviseren, motiveren, begeleiden en behandelen van bijzondere omstandigheden. Geheel volgens het principe van de juiste zorg op de juiste plaats. Van iedere zorgverlener, dus ook van de bedrijfsarts, wordt gevraagd om te adviseren. Dat houdt in dat je vraagt naar de rookstatus, vertelt over de behandelmogelijkheden en desgevraagd doorverwijst. Dit korte advies heet ook wel het Very Brief Advice. Vertel daarnaast wat tabaksrook betekent voor de ander (meeroken, derdehands roken), leg de rookstatus vast en volg deze op.

Nieuw in de zorgstandaard Tabaksverslaving van 2022 is extra nadruk te leggen op de motivatie om te stoppen in geval van verhoogde kwetsbaarheid. Voor de bedrijfsarts betekent dit extra aandacht voor werknemers in een lage sociaaleconomische positie en werknemers die tevens worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Van steeds meer stoffen is bekend dat ze meer gezondheidsschade opleveren als de blootgestelde ook rookt.

Laten we als bedrijfsartsen beginnen met te vragen naar de rookstatus en deze vastleggen. Ik doe mijn best om arbodiensten en hun IT-leveranciers zover te krijgen dat zij zorgen dat de nicotinestatus en het alcoholgebruik vastgelegd kunnen worden en beschikbaar komen voor analyse. Dan hebben we van de olifant in de spreekkamer in ieder geval de kop en de staart in beeld.

De bestaande zorgstandaard Tabaksverslaving vind je hier.

Auteur

Hans Dam, bedrijfsarts en adviseur, is bestuurslid en vertegenwoordiger namens de NVAB in het Partnership Stoppen met Roken.
Contact: hans.dam@dmbedrijfsgezondheid.nl