Voor mij ligt het eerste nummer van het TSG. Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde, staat er met grote letters bovenaan de pagina. En heel klein, boven deze titel: NUMMER 1 — JANUARI 1923 — 1e JAARGANG. Precies een eeuw geleden ging het TSG van start. Daarmee kreeg het vak sociale geneeskunde zijn eigen smoel. En een status. En een inhoud. Want tot dan toe was het niet zo duidelijk waar de sociale geneeskunde nou precies voor stond.
Voor die inhoud moet ik wel even doorbladeren, want de voorpagina staat vol met advertenties. Ook toen was er al marktwerking. Het geld moet ergens vandaan komen! Lang niet alle dokters investerent in hun vak door zich te abonneren op vaktijdschriften. Of door vakliteratuur aan te schaffen. Dus moet je als tijdschrift andere bronnen aanboren, zoals advertenties.
De advertenties lijken maar voor een deel bestemd voor dokters. Die kleine advertentie linksboven staat daar wel goed: Zuivere Volle Melk en Melkproducten. Specialiteit in gekookte Karnemelk met gort, aanbevolen door H.H. Doktoren. Bereiding van alle Producten onder Medisch Toezicht. Ook Molenaar’s Kindermeel hoort hier wel thuis. Bij de ontsmettingsmiddelen en de apparatuur voor het redden van drenkelingen kan ik me ook nog iets voorstellen. Maar wat moet ik met reclame voor cijfersloten, tandzeep en centrale verwarming?
Doorbladerend vind ik wel een verklaring voor deze voorpagina met advertenties. Op pagina 3 en 4 schrijft professor Baart de la Faille een hoofdartikel. Wat wil de redactie met dit tijdschrift bereiken? En, misschien nog belangrijker: wie wil zij bereiken? De professor mikt in zijn betoog uitdrukkelijk ook op niet-dokters. Die zijn onmisbaar om sociaalgeneeskundige doelstellingen te bereiken. Best wel een moderne visie van Baart de la Faille. De professor pleit voor algemeene hygienische maatregelen bij wet of bij gemeentelijke verordening ingesteld, of wel van bijzondere voorschriften voor een bepaalde categorie van personen, die men tracht op te voeden in de gezondheidsleer, omdat hun medewerking noodzakelijk wordt vereischt. Dokters kunnen het niet alleen, zeker niet waar het op preventie aankomt. Dan moeten zij samen optrekken met verpleegkundigen, kraamverzorgenden, en … met de doelgroepen zelf: zwangere en zogende vrouwen, en breder: ouders in het algemeen. Baart de la Faille voorziet hier een moreel dilemma: Van den aard der ziekte en van ethische opvattingen hangt het verder af, in hoeverre het recht en de plicht der ouders dienen te worden geëerbiedigd tegenover de gezondheidsbelangen der gemeenschap, indien deze laatste mochten gaan lijden. Profetische woorden als we denken aan alle discussies van de laatste jaren rond een vaccinatieplicht voor covid-19.
Begrijpelijk dus dat in dit eerste nummer van TSG de kraamzorg, de voeding van de zuigeling en de pokkenvaccinatie aan de orde komen. De redactie hoopt dan ook dat het tijdschrift ook buiten de kring van dokters gelezen gaat worden. Wij bepalen ons tot sociaal-geneeskundige vraagstukken, maar stellen er toch hoogen prijs op dat ons tijdschrift een baken zij voor ontwikkelde leeken. En bij alle goede voornemens van de redactie kom ik ook de geneeskundige controle en de beroepshygiene tegen. Zo komen verzekerings- en bedrijfsgeneeskunde al in 1923 onder de moederkloek van de sociale geneeskunde. We gaan zien wat er van al die goede voornemens terechtkomt.
TSG mag dan zijn honderdste verjaardag vieren; er is in 2023 nóg een jarige. Het eerste nummer van TBV kwam in maart 1993 uit. En dertig jaar is ook wel iets om even bij stil te staan.
