‘Oorspronkelijk ben ik bedrijfsarts, ik heb vele jaren lang de helft in de praktijk gewerkt en de helft in de wetenschap,’ vertelt Carel Hulshof, emeritus-hoogleraar arbeids- en bedrijfsgeneeskunde. Daarnaast was hij werkzaam bij de NVAB, als coördinator van het richtlijnenbeleid. Onlangs schreef hij voor TBV het artikel Werk, gender en gezondheid, samen met hoogleraar Toine Lagro. ‘Haar ken ik al heel lang, we hebben veel contact gehad. De laatste jaren hebben we samen gekeken  of eventuele genderverschillen ook een rol kunnen of moeten spelen bij richtlijnen.’ Voor het boek Gendersensitieve huisartsgeneeskunde, van Lagro en Doreth Teunissen, schreef Hulshof samen met huisarts Kees de Kock, een hoofdstuk. Hierbij keken ze naar een vijf onderwerpen: SOLK, burn-out, klachten aan het bewegingsapparaat, familiaal geweld en hart- en vaataandoeningen. ‘Wat weten we ervan, zijn er verschillen, wat zijn die verschillen,’ vat hij het samen.

Klassieke pijn op de borst

En er moet nog veel meer onderzoek worden gedaan, stelt Hulshof. ‘De noodzaak zit in twee dingen. Het is als bedrijfsarts belangrijk om te weten of vrouwen tegen andere problemen aanlopen dan mannen, hoe ze dingen ervaren, lopen ze andere risico’s en vallen ze om andere redenen uit?’ Dan kan daarna worden gekeken of er andere preventieve interventies nodig zijn dan bij mannen, bijvoorbeeld. ‘Daar is nu nog maar mondjesmaat literatuur over.’ Als voorbeeld geeft hij hart- en vaataandoeningen. ‘Mijn vrouw is huisarts en die roept dit ook al ruim twintig jaar, vrouwen hebben bij hartproblemen andere klachten dan mannen. Vermoeidheid, uitputting en mentale klachten die uitmonden in een infarct,’ zegt hij. ‘De klassieker, pijn op de borst, zie je veel minder.’ Daarnaast is er de horizontale en verticale sekse-segregatie, zoals hij het noemt. ‘Traditionele “vrouwenberoepen”, zoals in de zorg of onderwijs of schoonmaak, worden vaak minder goed betaald en hebben slechtere arbeidsvoorwaarden. Daarnaast klimmen mannen binnen beroepen makkelijker omhoog.’ Ook hebben vrouwen vaak thuis nog extra zorgtaken, zoals zorg voor kinderen of mantelzorg. ‘Dat komt toch nog vaker op de vrouw neer.’

Buiten de boot

Heel veel interventies die worden ontwikkeld zijn meer gericht op werknemers in hogere sociaaleconomische posities, stelt hij. Waardoor de eerdergenoemde beroepen dus vaker buiten de boot vallen. Richtlijnen ziet hij als een manier om dit te veranderen. ‘Die zijn natuurlijk bedoeld om te proberen wetenschappelijke kennis en ervaringskennis toe te passen in de praktijk,’ vertelt Hulshof. ‘Zo kun je bijvoorbeeld meer genderspecifieke vragen of extra vragen stellen als bedrijfsarts. Werknemers herkennen bepaalde genderaspecten zelf ook niet altijd. Als er meer over bekend wordt, leren mensen ook de symptomen herkennen bij zichzelf.’ Hij noemt nog een voorbeeld. ‘Als het gaat om het bewegingsapparaat, zijn nekklachten typisch zo’n symptoom dat bij vrouwen meer voorkomt dan bij mannen. Heeft dat dan te maken met werk? Daar hebben we niet veel wetenschappelijk bewijs voor gekregen,’ zegt hij. ‘Het kan wel zo zijn nekklachten bij vrouwen wat eerder beperken in de mogelijkheid om weer aan de slag te gaan. Maar ik denk dat er ook allerlei andere aspecten een rol kunnen spelen. Er bestaat een soort stereotype van de vrouw als ideale werkkracht en daarnaast als goede moeder, goede echtgenote.’ Omdat vrouwen daardoor het idee hebben alles aan te moeten kunnen, zoeken ze de reden voor problemen, maar ook de oplossing vooral bij zichzelf. ‘Mannen externaliseren gemakkelijker. Nekklachten kunnen hier een effect van zijn, van het druk maken en de spanning.’Het aantal vrouwen dat parttime werkt is nog steeds veel groter dan het aantal mannen, dat heeft ook invloed op werk. ‘Ikzelf heb wel parttime gewerkt, maar heb dat in het begin van mijn loopbaan echt moeten bevechten. In deze kwestie zijn twee kampen, maar in mijn ogen zou het voor mannen ook goed zijn om wat meer parttime te werken en ook wat meer zorgtaken op zich te nemen,’ zegt hij. ‘Dan is die dubbele belasting die vrouwen ervaren soms ook wat beter verdeeld.’

Er verandert al veel. ‘De cardiologie heeft vooropgelopen in genderspecifiek onderzoek,’ vertelt Hulshof. ‘Daar begint ook meer erkenning voor te komen. Toine Lagro is naast anderen ook betrokken bij een landelijke actie om aandacht te vragen voor het verwerken van genderspecifieke vragen in het medisch onderwijs.’ Dat zijn goede ontwikkelingen volgens hem. ‘In de toekomst gaat die specifieke aandacht ook meer komen, denk ik.’