In de periode juni 2020 tot en met januari 2021 zijn achttien semi-gestructureerde interviews afgenomen. Deze concentreerden zich op de volgende onderwerpen: 1) het vastleggen van belastbaarheid en re-integratiemogelijkheden van zieke werknemers, 2) de huidige communicatie, afstemming en knelpunten tussen de beroepsgroepen (bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen, verzekeringsartsen), werkgever en werknemer en 3) de verbetermogelijkheden. Voor dit onderzoek maakten we gebruik van convenience sampling; bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen en verzekeringsartsen benaderden we voor deelname aan het onderzoek via de betreffende beroepsverenigingen (respectievelijk NVAB, NVvA en NVVG). Per beroepsgroep interviewden we (indien van toepassing) zowel de privaat als publiek werkende professional, professionals werkend bij een arbodienst en de zelfstandige bedrijfsartsen. De overige deelnemers werden benaderd via organisaties die eerdergenoemde groepen stakeholders vertegenwoordigen, dan wel direct door een lid van het onderzoeksteam. De interviews werden verbatim getranscribeerd. Vervolgens werden tekstdelen open gecodeerd (conventionele inhoudsanalyse) en de verschillende thema’s geëxtraheerd met behulp van het programma MAXQDA Plus 2020 Network.² De analyse werd binnen de onderzoeksgroep besproken en bediscussieerd.

De achttien deelnemers waren vier bedrijfsartsen, vier arbeidsdeskundigen, vier verzekeringsartsen, twee vertegenwoordigers van arbodiensten, één vertegenwoordiger van de UWV-cliëntenraad en één van UWV, één vertegenwoordiger van werknemers en één vertegenwoordiger van werkgevers. Deelnemende professionals hadden gemiddeld twaalf jaar werkervaring (spreiding 0 tot 25 jaar) als geregistreerd bedrijfsarts, arbeidsdeskundige of verzekeringsarts. Meerdere deelnemers hadden ook werkervaring in één van de andere beroepen of waren (eerder) werkzaam (geweest) bij UWV of juist daarbuiten. Citaten van de deelnemers staan in Tabel A. Uit de tekstanalyse bleek dat bedrijfsartsen met name de Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) of het daarvan afgeleide Inzetbaarheidsprofiel (IZP) gebruiken voor het weergeven van de belastbaarheid van zieke werknemers. Verzekeringsartsen gebruiken voor de claimbeoordeling de FML. Ondanks dat zowel bedrijfsartsen als verzekeringsartsen de FML of een afgeleide daarvan gebruiken, gaven zij aan dat de belastbaarheid die zij weergeven voor dezelfde zieke werknemer niet altijd overeenkomt. Arbeidsdeskundigen merkten dit ook op. De reden die deelnemers hiervoor noemden is dat bedrijfs- en verzekeringsartsen de belastbaarheid weergeven vanuit een andere rol: de re-integratie-rol versus de claim-rol. Hierin ligt ook de basis voor het feit dat zij soms verschillende definities hanteren voor hetzelfde begrippen- en referentiekader (namelijk de FML of een afgeleide daarvan) (Tabel A, 1). Volgens de deelnemers is er onder werknemers en (met name kleinere) werkgevers ook regelmatig onbekendheid met het Poortwachterproces in het algemeen en specifiek met de rol van de bedrijfsarts en verzekeringsarts daarin.

Deelnemers benoemden dat het niet eenduidig gebruiken van het begrippen- en referentiekader en de relatieve onbekendheid met het Poortwachterproces en de rol van bedrijfs- en verzekeringsarts daarin, bij werknemer en werkgever kan stuiten op onbegrip, verwarring en een gevoel van willekeur (Tabel A, 2). Daarnaast kan dit ertoe leiden dat de bedrijfsarts defensief handelt en zich richt op het voorkómen van een loonsanctie van het UWV, terwijl de keuzes die daaruit voortvloeien niet altijd optimale keuzes zijn voor re-integratie van de zieke werknemer (Tabel A, 3).

De deelnemers benoemden verschillende mogelijke oplossingen voor de genoemde problemen. Zij gaven aan dat het belangrijk is dat werknemer en werkgever tijdens de verzuimperiode worden voorgelicht over het Poortwachterproces en de verschillende rollen van met name de bedrijfsarts en verzekeringsarts daarbinnen (Tabel A, 4). Daarnaast gaven zij het belang aan van het hanteren van een gezamenlijk en eenduidig begrippen- en referentiekader. Bedrijfsartsen en verzekeringsartsen zagen het aanleren van de FML-definities aan bedrijfsartsen niet als een oplossing, gezien de FML is ontwikkeld voor de claimbeoordeling (rol verzekeringsarts) en niet als instrument om de re-integratie te bevorderen (rol bedrijfsarts). Daarentegen opteerden de deelnemers voor een instrument waarin de bedrijfsarts kan toelichten wat een werknemer (onder welke voorwaarden) wel en niet kan en waarin de bedrijfsarts de re-integratiemogelijkheden en adviezen beschrijft (Tabel A, 5). Met de huidige manier van werken in het achterhoofd gaf men de voorkeur aan re-integratie-adviezen in begrijpelijke bewoordingen, zodat de werkgever en werknemer de re-integratie samen kunnen vormgeven (Tabel A, 6). Daarnaast vonden de deelnemers het wenselijk dat de bedrijfsarts in het te ontwikkelen instrument kan variëren in de mate van detaillering van het beschrijven van de belastbaarheid. De toelichting op de belastbaarheid is bij voorkeur helder en niet (onbedoeld) re-integratie-remmend en dusdanig beschreven dat de privaat werkende arbeidsdeskundige ermee uit de voeten kan bij het arbeidsdeskundig onderzoek. Externe factoren die een rol spelen bij de re-integratie kunnen in het instrument worden beschreven om de re-integratie te bevorderen (Tabel A, 7).

Voor de arbeidsdeskundige van het UWV is het belangrijk dat de beschrijving van de belastbaarheid gedurende de verzuimperiode duidelijk genoeg is om aan de hand ervan, bij het toetsen van het re-integratie verslag, de (stagnatie van de) re-integratie te kunnen volgen (Tabel A, 8). Het instrument wordt bij voorkeur door alle beroepsgroepen gebruikt en/of begrepen. De ICF(International classification of functioning, disability and health), waarop ook de SMBAmethode voor de Participatiewet is gebaseerd, werd genoemd als potentieel geschikte gemeenschappelijke taal om het instrument op te baseren (Tabel A, 9).³

Frequenter en meer structureel overleg tussen de bedrijfsarts en de verzekeringsarts tijdens de verzuimperiode werd door vrijwel alle deelnemers genoemd als mogelijke oplossing om de belastbaarheidsweergave van bedrijfsarts en verzekeringsarts dichter bij elkaar te brengen. Deelnemers denken dat dit de re-integratie kan bevorderen, dat dit de kans op een loonsanctie verlaagt en dat dit (onnodig) aangevraagde deskundigenoordelen door werkgevers vermindert. Daarnaast werd nog aangegeven dat gezamenlijke opleiding, nascholing en stage lopen bij elkaar het wederzijds contact, begrip voor elkaar en de samenwerking kan bevorderen (Tabel A, 10).

Uit de gevoerde interviews met de achttien (vertegenwoordigers van) stakeholders binnen het domein arbeid en gezondheid komt naar voren dat voor werknemers en werkgevers de rol van de verzekeringsarts binnen het Poortwachterproces niet altijd duidelijk is. Daar komt bij dat bedrijfsartsen en verzekeringsartsen vanuit hun rol op een andere manier naar belastbaarheid kijken en de belastbaarheid van dezelfde werknemer anders weergeven, danwel beoordelen. Ogenschijnlijk gebruiken zij daarvoor hetzelfde begrippen- en referentiekader in de vorm van de FML (of een afgeleide daarvan), maar in de praktijk hanteren zij verschillende definities en komen zij soms tot een andere beschrijving, danwel beoordeling van de belastbaarheid. Dit leidt bij werknemers en werkgevers tot onbegrip. Zij ervaren een gevoel van willekeur als het bij een WIA-aanvraag tot een loonsanctie komt of als de belastbaarheid bij de WIAbeoordeling afwijkt van de belastbaarheid die de bedrijfsarts beschrijft bij het actueel oordeel. Ook kan het hanteren van verschillende definities voor dezelfde begrippen leiden tot defensief handelen van de bedrijfsarts om een loonsanctie te voorkómen, met het risico dat het re-integratiedoel daaraan secundair wordt. De stakeholders noemen meerdere mogelijkheden om de situatie voor werknemers en werkgevers te verbeteren. Ten eerste het gebruiken van een eenduidig begrippen- en referentiekader gericht op re-integratie, anders dan de FML of afgeleide daarvan die nu vaak gebruikt wordt.⁴

Stakeholders achten het van belang dat het eenduidige begrippen- en referentiekader in de vorm van een nieuw instrument: 1) uitnodigt tot het toelichten wat een zieke werknemer wel en niet kan, 2) ruimte biedt voor het noteren van externe factoren die de re-integratie beïnvloeden en van voorwaarden voor re-integratie en 3) resulteert in re-integratieadviezen die voor werknemer en werkgever begrijpelijk en bevorderend zijn.

De ICF of daarvan afgeleide methodieken worden genoemd als basis voor het nieuwe instrument. Bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen en verzekeringsartsen, evenals verschillende deelnemende vertegenwoordigers, geven aan dat de situatie voor werknemers en werkgevers verbeterd kan worden door frequentere en meer structurele communicatie en afstemming tussen de bedrijfsarts en de verzekeringsarts gedurende de verzuimperiode. Hier zijn in de praktijk al goede ervaringen mee.⁵ Daarnaast noemen zij het verstrekken van informatie aan werknemer en werkgever over het Poortwachterproces en de rol daarbinnen van respectievelijk de bedrijfsen verzekeringsarts als oplossingsrichting.

In dit onderzoek hebben we geïnventariseerd wat de ervaringen zijn binnen het Poortwachterproces van diverse (vertegenwoordigers van) stakeholders. Een eenduidig begrippen- en referentiekader is van wezenlijk belang voor het verbeteren van de afstemming en communicatie tussen bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen en verzekeringsartsen en voor verbetering van communicatie tussen de professionals en de werknemer en werkgever. De aangedragen mogelijkheden om de ervaringen binnen het Poortwachterproces voor werknemer en werkgever te verbeteren zijn meegenomen bij het ontwikkelen van de eerste versie van de BAR-leidraad en het instrument, welke online zijn in te zien.¹ De verzamelde inzichten worden tevens meegenomen in de (door)ontwikkeling van de BAR-leidraad en het instrument.