Fred Zijlstra is hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan Maastricht University. Hij ging in op de lastige, krappe arbeidsmarkt. “Aan de ene kant ontstaat meer werk voor mensen met een hoog probleemoplossend vermogen en hoge interpersoonlijke vaardigheden. Er is daardoor veel vraag naar hbo- en wo-geschoolde mensen. Aan de onderzijde van de arbeidsmarkt zie je een afnemende vraag naar mensen met laag probleemoplossend vermogen en interpersoonlijke vaardigheden. Het aantal mensen in de groep ‘afstand tot de arbeidsmarkt’ wordt daardoor steeds groter.”

De oplossing ligt volgens hem in het herindelen van werkprocessen. “We moeten werk differentiëren naar verschillende niveaus. Daarmee verruim je de arbeidsmarkt, verlicht je de werkdruk van zittend personeel en bevorder je de duurzame inzetbaarheid van mensen.”

Sandra Brouwer, hoogleraar sociale geneeskunde in Groningen, ging in op voorspellers van werkbehoud bij chronische aandoeningen. Ze kwam met opvallende cijfers: 33 procent van de werkende bevolking heeft een chronische ziekte. Het percentage varieert sterk. Niet alleen neemt de kans op een chronische aandoening toe naarmate je ouder wordt, ook opleidingsniveau is een factor van belang. “Lager opgeleiden hebben 50 procent kans op een chronische ziekte rond de leeftijd van 45 tot 50 jaar.” Ook de prevalentie van het type aandoening heeft met opleidingsniveau te maken. Diabetes en chronische houdings- en bewegingsklachten komen vaker voor bij lager opgeleiden. Bij hoger opgeleiden zie je meer depressie en hart- en vaatziekten. “Die tweedeling is gerelateerd aan opleidingsniveau en in het verlengde daarvan met leefstijl en gezond gedrag.” Brouwer adviseerde arbeidsdeskundigen om gebruik te maken van de wetenschappelijke kennis die op dit gebied voor hen is ontwikkeld. “De Werkscan en de Kennisbibliotheek Chronisch Werkt zijn belangrijke tools waar je als arbeidsdeskundige in de praktijk mee aan de slag kunt. Het geeft je inzicht en versterkt het arbeidsdeskundig handelen.”

Sociaaleconomische gezondheidsverschillen liepen ook als een rode draad door het betoog van Lex Burdorf, hoogleraar determinanten van volksgezondheid in Rotterdam. “Lager opgeleiden hebben minder levensjaren en kennen meer jaren met gezondheidsproblemen. Die grote verschillen zie je voortdurend terug”, aldus Burdorf. “Het geldt voor alle ziektes en aandoeningen: naarmate de opleiding hoger is, neemt de kans om een ziekte te krijgen af. Opleiding is daarmee een goede voorspeller voor gezondheid. Hoogopgeleiden hebben betere leefomstandigheden, betere voeding en betere werkomstandigheden, zoals regelmogelijkheden op het werk.”

Burdorf voorspelt dat bij ongewijzigd beleid de tweedeling in de maatschappij verder zal toenemen, omdat laagopgeleiden minder geschikte competenties hebben voor de sterk ontwikkelde economie. “Er moet een radicaal nieuw perspectief komen om te voorkomen dat de huidige tweedeling doorzet.” Daarbij zet hij vraagtekens bij begrippen als zelfregie en zelfredzaamheid. “Onzin. Kwetsbare groepen zijn kwetsbaar. Als je wilt dat ze zelfregie krijgen, kun je heel lang wachten. Daarom moeten zij begeleid worden door professionals.”

Het bedrijfsleven was op het congres vertegenwoordigd door Harry van de Kraats, algemeen directeur van de Algemene Werkgevers Vereniging Nederland (AWVN). Hij signaleerde dat steeds meer bedrijven kijken naar maatschappelijke waarden. “Duurzame inzetbaarheid is niet meer weg te denken. Niet alleen via opleiding en ontwikkeling, maar ook als het gaat om vitaliteit of financiële planning. Wij moeten inclusief denken: kansen geven aan arbeidsgehandicapten, mensen die kanker hebben gehad of een psychische beperking hebben. Daarbij moeten we breder kijken dan de banenafspraak. Er staan 1 miljoen mensen langs de kant. Laten we als bedrijfsleven samenwerken met UWV en gemeenten. Daar moeten we echt stappen gaan zetten. Laten we ook iets doen aan de veel te complexe regels. De wetgeving is voor bedrijven niet te begrijpen.”