Een directeur van een zorginstelling ontwikkelde psychische klachten tijdens haar re-integratie. Pesten en procedurele onrechtvaardigheid waren vastgestelde risicofactoren in de werksituatie. Juridische bemiddeling moest het opgetreden probleem oplossen.
Mevrouw T. (60 jaar) heeft zich ziek gemeld vanwege cognitieve klachten zoals concentratieverlies, moeite met aandacht vasthouden en prikkelgevoeligheid (licht, lawaai en drukte). De diagnose postcommotioneel syndroom is gesteld. Het zijn de gevolgen van een val tijdens een werkbezoek bij een nieuwbouwproject; zij is de directeur van de zorgorganisatie die opdracht had gegeven voor de nieuwbouw. De klachten en beperkingen verbeterden onvoldoende naar idee van mevrouw. En ze wist in de weken na de val niet goed om de juiste balans te vinden tussen rust en activiteiten.
Advies: werk loslaten
De ingezette bedrijfsarts adviseerde het werk los te laten om te komen tot herstel van functioneren om duurzaam te kunnen terugkeren in haar eigen werk. Een opbouwschema zou later worden afgesproken.
Tot de val was mevrouw gezond, bevlogen en volop aan het werk; ze had geen mentale of fysieke klachten. De voorgeschiedenis en werkverleden zijn probleemloos.
Mevrouw krijgt een week na het bezoek aan de bedrijfsarts een brief van het bestuur van de organisatie. Daarin wordt haar medegedeeld dat er een interim-directeur is benoemd en dat de re-integratie in ‘een tweede spoor’ wordt gezet.
Verbazing en verbijstering over moedwillige escalatie
Deze brief van de werkgever roept verbazing en verbijstering op, mede gezien het plan van aanpak voor re-integratie een week eerder. Vervolgens heeft mevrouw een reeks van intimiderende acties van de werkgever ervaren. Ze benoemt het als pestgedrag; het voelde als moedwillige escalatie.
Het klachtenpatroon van mevrouw wijzigde zich van cognitieve problemen die aan het afnemen waren, naar vooral stressgerelateerde klachten. Het zijn klachten van onrust, niet meer kunnen ontspannen, slaapproblemen, optredende migraineaanvallen en ook somberheidsklachten. De geconsulteerde GGZ-psycholoog rapporteerde op verzoek van de bedrijfsarts dat de behandeling was gericht op afname van klachten passend bij een depressieve episode. De psycholoog had ACT (acceptance and commitment therapy) voorgesteld; hij benoemde de klachten als gevolg van de situatie op haar werk. Medicatie was gericht op het verbeteren van de slaapkwaliteit. Terugkeer in eigen werk is niet meer aan de orde geweest. Mevrouw is geleidelijk hersteld van de klachten en heeft een uitdiensttreding af kunnen spreken met een voor mevrouw gunstige financiële vergoeding.
‘Werkende Nederlanders ervaren veel meer
werkgebonden psychische klachten’
Beroepsziekte?
De bedrijfsarts nam contact op met het NCvB voor advies en de vraag of blootstelling aan psychosociale risicofactoren tijdens re-integratie ook past in de criteria voor melding beroepsziekte. Hij kreeg het advies het zes-stappenplan voor beroepsziekten te doorlopen, zie ook de site beroepsziekten.nl.
-
Stap 1 Diagnose. Depressieve episode.
-
Stap 2 en 3 Risicofactoren (zie kader) en intensiteit van de blootstelling. Voor deze specifieke situatie biedt een Risico-Inventarisatie & Evaluatie van de organisatie geen aanknopingspunten. Vandaar dat de stappen 2 en 3 zijn samengevoegd. De bedrijfsarts benoemt als werkgerelateerde risicofactoren: pesten en procedurele onrechtvaardigheid.
-
Stap 4 Andere verklarende factoren. Een andere diagnose zou gesteld kunnen worden zoals spanningsklachten. De depressieve klachten kunnen een gevolg zijn van de val, een inadequate coping, onzekerheid, of buiten het werk of de werkomstandigheden gelegen zijn. De postcommotionele klachten en afhankelijke situatie waarin mevrouw na haar val terecht is gekomen heeft haar kwetsbaar gemaakt voor druk van de werkgever. Er zijn geen aanwijzingen dat persoonlijke kenmerken van mevrouw in de afgelopen 35-40 werkzame jaren ooit hebben bijdragen tot het optreden van ziekte.
-
Stap 5 Conclusie. De risicofactoren pesten en procedurele onrechtvaardigheid hebben een oorzakelijk verband met de opgetreden depressieve episode. De behandelend psycholoog heeft de diagnose gesteld. Er zijn geen aanwijzingen dat mevrouw de depressieve klachten zou hebben gekregen als het re-integratiebeleid van de werkgever als ondersteunend was ervaren. Zonder de ervaren risicofactoren was mevrouw waarschijnlijk teruggekeerd in eigen werk.
-
Stap 6 Interventieadvies: erkenning werkgebondenheid; de voorgestelde psychologische behandeling ACT heeft tot functioneel herstel geleid.
De bedrijfsarts besloot na deze afweging tot melding beroepsziekte.
Psychosociale arbeidsrisico’s voor een depressie
Psychosociale arbeidsrisico’s volgens de registratierichtlijn beroepsziekten E003 (beroepsziekten.nl/registratierichtlijnen).
Psychosociale factoren die individueel een risico vormen voor het ontstaan van een depressie zijn het hebben van niet-passend werk (rolonduidelijkheid, ongeschikt zijn voor werk) en gebrek aan sociale ondersteuning (pesten).
Psychosociale factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van een depressie zijn het hebben van teveel werk, hoge psychologische taakeisen, weinig regelmogelijkheden, meegemaakte stressvolle werkgebeurtenissen en procedurele onrechtvaardigheid.
Bespreking casus: arbeidsrisico’s bij re-integratie
Doorgaans zijn arbeidsrisico’s beschreven in een situatie waarin de werknemer werkzaam is, dus de werknemer ervaart tijdens de werkzaamheden de arbeidsrisico’s. In de beschreven casus zijn er arbeidsrisico’s tijdens re-integratie vastgesteld. Het doel van deze casusbespreking is om zichtbaar te maken dat re-integratie ook arbeidsrisico’s kan bevatten.
Werkende Nederlanders ervaren veel meer werkgebonden psychische klachten zoals stress, angst en depressie dan werknemers in andere EU-landen.
In Nederland gaat het om 31,5 procent, terwijl het EU-gemiddelde 16,4 procent is. Dit blijkt uit cijfers van de EU Labour Force Survey.1 De sectoren ‘gezondheidszorg’ (22%) en ‘overheid en openbaar bestuur’ (20%) komen het vaakst voor in de statistieken.
Het aantal beroepsziektemeldingen bij het NCvB lijkt hiermee een forse onderschatting: ruim 1600 meldingen van psychische aandoeningen, waaronder minder dan 5 procent meldingen van een depressieve episode.
Bedrijfsartsen vinden het lastig de werkgebonden risicofactoren goed te wegen in relatie met andere factoren zoals stressbronnen in de persoonlijke omgeving en persoonlijke kwetsbaarheid. Zo zijn er slechts tientallen meldingen van de risicofactor intimidatie of pesten, terwijl ruim 1 miljoen werkenden te maken heeft met intimidatie, pesten, discriminatie of seksuele intimidatie op de werkvloer.
Bedrijfsartsen kunnen naast het melden van vermoede beroepsziekten ook bijdragen aan preventie door signalen van dergelijk gedrag op te laten nemen in de Risico-Inventarisatie & -Evaluatie van de organisatie.
Referentie
1. EU Labour Force Survey: ec.europa.eu/eurostat/web/microdata/european-union-labour-force-survey.
