Een werknemer kan zijn werkgever op grond van art. 7:658 BW aansprakelijk stellen voor schade ontstaan door een bedrijfsongeval of werkgebonden aandoening. Als werkhervatting niet meer mogelijk is en arbeidsongeschiktheid dreigt, geeft dit de werknemer aanleiding voor een claim op financiële compensatie. Het doel van dit artikel is de adviesrol van de bedrijfsarts te verduidelijken. Die is vooral gericht op diagnostiek en preventie; voor claimbeoordeling verwijst de bedrijfsarts naar daarvoor bestemde instituten.
Het Standpunt van de NVAB neemt de Risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) als uitgangspunt.1 Voor het optreden van een bedrijfsongeval of werkgebonden aandoening is de werkgever in beginsel aansprakelijk, tenzij deze aantoont dat hij heeft voldaan aan zijn zorgplicht. De zorgplicht heeft als basis de RI&E, waarin de aanpak van arbeidsrisico’s is vastgelegd. Bedrijfsongevallen en werkgebonden aandoeningen komen minder voor naarmate de vaststelling, weging en aanpak van arbeidsrisico’s in een bedrijf beter op orde is.
Bedrijfsartsen dragen bij aan de RI&E door informatie aan te leveren op basis van bevindingen van preventief medisch onderzoek en spreekuur. Het Standpunt van de NVAB ondersteunt bedrijfsartsen bij deze adviestaak (nvab-online.nl). Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) biedt inhoudelijke ondersteuning met registratierichtlijnen voor het vaststellen van beroepsziekten en de helpdeskfunctie (beroepsziekten.nl). Er is een subtiel verschil tussen beroepsziekten en werkgebonden aandoeningen (zie box 1). In dit artikel spreken we over werkgebonden aandoeningen.
Box 1: verschil beroepsziekten en werkgebonden aandoeningenDe Arboregeling in Nederland spreekt van een ‘beroepsziekte’ als een ziekte het gevolg is van ‘een belasting die in hoofdzaak het gevolg is van het werk of de werkomstandigheden’. Was er geen sprake van de onveilige of ongezonde werkbelasting, dan was de beroepsziekte er niet geweest. Deze definitie wordt ook door het NCvB gehanteerd voor de registratie van beroepsziekten. De door het NCvB opgestelde (diagnostische) registratierichtlijnen zijn ook op dat principe gebaseerd. Beroepsziekten zijn een subcategorie van werkgebonden aandoeningen en wat wel of niet als beroepsziekte wordt aangeduid verschilt per land en is vaak door nationale regelgeving bepaald.
In de Nederlandse rechtspraak hanteert men als definitie van beroepsziekte dat een aandoening mede veroorzaakt is door het werk. Bij juridische aspecten speelt altijd schending van de zorgplicht. Dit is dus een andere definitie dan de definitie zoals geformuleerd in de Arboregeling, want in de rechtspraak kan een aandoening waarbij de bijdrage van het werk minder dan 50 procent is, ook als te compenseren beroepsziekte worden aangemerkt als de zorgplicht van de werkgever niet is nagekomen. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de toekenning van een schadevergoeding gebaseerd op de mate waarin het werk verantwoordelijk wordt geacht voor het ontstaan van de beroepsziekte. Er is dan sprake van proportionele aansprakelijkheid. De schadevergoeding kan bijvoorbeeld 30 procent bedragen van de vergoeding die zou worden gegeven indien de geschatte bijdrage van werkfactoren ook 30 procent is. Overigens is het in de praktijk meestal niet mogelijk een exact percentage aan te geven van de causale bijdrage van werk aan het ontstaan van een ziekte.
|
Handelen bedrijfsarts
Om werkgever en werknemer onderbouwd advies te geven over werkgebonden aandoeningen en preventie is verdiepend onderzoek noodzakelijk; zowel medische diagnostiek als blootstellingsonderzoek door anamnese en werkplekanalyse.
Bij de beoordeling van gezondheidsschade gerelateerd aan arbeidsrisico’s en eventuele kwetsbaarheden van werkenden dient de arbeidsgeneeskundige deskundigheid zich te beperken tot vraagstellingen rondom de diagnostiek van beroepsziekten en door werk veroorzaakte gezondheidsklachten. De causale relatie tussen ziekte en blootstelling is gebaseerd op biologische plausibiliteit en epidemiologische principes. Bij het optreden van een werkgebonden aandoening moet de beroepsmatige blootstelling aan de schadelijke factor vooraf zijn gegaan aan het optreden van de aandoening. Het tijdsinterval kan kort zijn, maar ook vele jaren. Aanwijzingen voor een werkgebonden aandoeningen zijn sterker wanneer de relatie tussen blootstelling en de aandoening vaker is aangetroffen. En als er een dosisresponsrelatie is tussen de mate van blootstelling en de ernst van de aandoening. Dosisresponsrelatie houdt in dat naarmate de intensiteit van de blootstelling aan een beroepsrisico hoger is en langer duurt, het effect in de zin van gezondheidsschade ernstiger is. Reductie van de blootstelling levert een afname op van het optreden van de schade. Van gehoorschade en blootstelling aan lawaai bijvoorbeeld is een dosisresponsrelatie bekend.2 Bovendien moet het medisch verklaarbaar zijn dat de aandoening is opgetreden door inwerking van het arbeidsrisico (specificiteit).
Bedrijfsarts bezit unieke kennis over
de relatie tussen werk en gezondheid
Juridisch: schending zorgplicht
Een werknemer kan zijn werkgever op grond van art. 7:658 BW aansprakelijk stellen voor schade die is ontstaan door een bedrijfsongeval of een werkgebonden aandoening (zie box 2). De werkgever is in beginsel aansprakelijk, tenzij de werkgever aantoont dat hij heeft voldaan aan zijn zorgplicht. In theorie kan de werkgever weliswaar aanvoeren dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer, maar dat blijkt in de praktijk hoge uitzondering.
Advies aan bedrijfsarts: beperk je tot diagnostiek en preventie
Beschikbaarheid van de volledige blootstellingsgegevens en openheid daarin nadat de werknemer de werkgever aansprakelijk heeft gesteld, zorgt voor meer duidelijkheid en snelheid in het dossier. Deze oplossing begint al bij het nakomen door werkgevers van hun wettelijke verplichting om de blootstelling te beoordelen en te registeren in de RI&E. Indien de werkgever niet aan deze verplichtingen heeft voldaan, moet in beginsel worden uitgegaan van de stellingen van de werknemer over die blootstelling. Uitgangspunt voor de juridische causaliteitsvraag is het ‘condicio sine qua non‘-principe (zonder blootstelling zou de schade niet in deze mate zijn opgetreden).
Box 2: art. 7:658 BWDe zorgplicht van de werkgever komt tot uiting in Artikel 658 BW 7. Daarin staat dat de werkgever verplicht is ‘de lokalen, werktuigen en gereedschappen waarin of waarmee hij [de werknemer, red.] de arbeid doet verrichten, op zodanige wijze in te richten en te onderhouden alsmede voor het verrichten van de arbeid zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt’.
De zorgplicht is in het leven geroepen om de werknemer te beschermen tegen chemische, biologische, fysische, fysieke en mentale arbeidsrisico’s. De werkgever heeft immers beslissende invloed op de arbeidsomstandigheden.
|
Melding nog geen erkenning
Het is niet zo dat als een beroepsziekte gemeld is aan het NCvB dat de beroepsziekte dan ook erkend is in de zin van schending van de zorgplicht. Meldingen van beroepsziekten zijn een signaal dat werknemers ziek kunnen worden door hun werk en dat het werk aangepast moet worden zodat deze ziekten niet meer kunnen ontstaan. Een beroepsziektemelding geeft aan dat een ziekte (mede) door het werk is ontstaan. Dat wil niet zeggen dat de werkgever dan ook gelijk aansprakelijk is voor de ziekte. Dit moet per geval uitgezocht worden en hierin speelt het NCvB geen rol.
Adviesrol: preventie, geen claimbeoordeling
Een oordeel over schending zorgplicht of claimbeoordeling is geen taak voor de bedrijfsarts. De bedrijfsarts moet zich richten op de diagnostiek en preventie van werkgebonden aandoeningen. Preventieve maatregelen zijn onder te verdelen in bronbestrijding, beïnvloeden werkmethodes en beschermen kwetsbare werknemers. Om reductie van blootstelling te bewerkstelligen zijn technische en organisatorische maatregelen nodig op bedrijfsniveau. Voorlichting, instructie over gezonde werkmethodes, voorbeeldgedrag en toezicht, inclusief sanctiebeleid, kunnen het gedrag op de werkvloer positief beïnvloeden. Het kan zijn dat de kwetsbaarheid of de persoonlijke constitutie zoals een atopische aanleg, werkgebonden aandoeningen bij lagere en/of minder intensieve blootstelling doen ontstaan.2 Een relatief milde beroepsmatige blootstelling heeft vooral effect bij de werkende die voor die blootstelling gevoelig is. Bedrijfsartsen hebben de taak de gezondheid van deze kwetsbare groep te bewaken en te beschermen.
Werkgevers en werknemers verwachten van de bedrijfsarts dat ze hen adviseren over preventie van werkgebonden aandoeningen. De bedrijfsarts bezit de unieke kennis over de relatie tussen werk en gezondheid en weten de weg om arbeidsrisico’s verder in kaart te brengen en voor nadere diagnostiek.
Alle auteurs zijn werkzaam bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Amsterdam (b.sorgdrager@amsterdamumc.nl)
Referenties
1. NVAB-standpunt aanpak beroepsziekten 2022.
2. Sorgdrager B, Beoordeling beroepsgebondenheid van de gezondheidsschade. Tijdschrift Vergoeding Personenschade (TVP) 2007; 10 (2): 50-52.
