Ieder jaar overlijden 3300 mensen aan de gevolgen van blootstelling aan stoffen en beroepslongziekten, zoals COPD, astma en longkanker.
Tienduizenden mensen leven met deze ziektes die zijn veroorzaakt door arbeidsomstandigheden. Een vroege diagnose en aandacht voor de relatie met werk is belangrijk om klachten te helpen voorkomen. De e-learning Signaleren beroepsziekten, geaccrediteerd voor 2 punten, laat zien welke belangrijke rol artsen en zorgverleners hierin kunnen spelen.
Casus* meneer Emin
Meneer Emin (35 jaar) heeft sinds 4 jaar astmatische klachten. Daarvoor had hij nooit klachten. De diagnose astma is al eerder gesteld door de huisarts. Spirometrie laat een reversibele obstructie zien met een toename van de FEV1 van meer dan 12% post ten opzichte van pre en een absolute toename van meer dan 200 ml. Restrictie kan op basis van de FVC worden uitgesloten. Er zijn allergietesten uitgevoerd op de standaard inhalatieallergenen. Hieruit bleek meneer Emin niet allergisch te zijn. Hij geeft aan dat hij de laatste tijd meer klachten heeft, adem tekort komt, moet hoesten en niezen en dat hij soms echt even van zijn werkplek weg moet. ’s Ochtends valt het nog mee, maar gedurende de dag krijgt hij steeds meer last. Hij rookt niet en gebruikt salbutamol. Daarnaast heeft hij een onderhoudsbehandeling met een inhalatiecorticosteroïd (fluticason).
Bij doorvragen blijkt meneer Emin klachten te hebben sinds hij bij zijn huidige werkgever werkt. Ook blijkt hij doordeweeks meer klachten te hebben dan in het weekend. Er wordt ook gevraagd naar hobby’s of andere activiteiten die de klachten kunnen verergeren. Het lijkt er sterk op dat de klachten van meneer Emin verband houden met zijn werk als operator in een veevoederfabriek. Na verschillende andere opties te hebben uitgesloten (onder andere hooikoorts, sinusitis, reflux) wordt hij doorverwezen naar de longarts.
De longarts bevestigt de diagnose astma. Vervolgens gaat de longarts na of er aanwijzingen zijn voor werkgerelateerde oorzaken, op basis van de richtlijn Werkgerelateerd astma. Meneer Emin geeft aan dat er veel stof vrijkomt bij het storten van verschillende producten. De longarts adviseert meneer Emin contact op te nemen met de bedrijfsarts. De bedrijfsarts overlegt met de longarts en schakelt de hulp in van een arbeidshygiënist. Na werkplekonderzoek is er voldoende bewijs dat hij op zijn werkplek vooral blootgesteld werd aan sojameelstof. Bij het testen van sensibilisatie bleek een sterk verhoogd IgE voor soja aanwezig. Daarom kan bij hem de diagnose immunologisch beroepsastma worden gesteld.
De bedrijfsarts stemt met meneer Emin en zijn werkgever af hoe blootstelling aan de stoffen kan worden voorkomen en welke re-integratie mogelijkheden er zijn. Bij immunologisch beroepsastma is absolute vermijding van het allergeen de beste optie. Dit kan door het elimineren van het allergeen op de werkplek of door een andere functie of ander werk waarin meneer Emin niet meer wordt blootgesteld. Op zijn huidige werkplek is elimineren niet mogelijk, omdat sojameel de grondstof is. Meneer Emin had geluk dat hij op zijn werk in een ander productieproces aan de slag kon, waardoor blootstelling aan het allergeen in zijn geheel kon worden uitgesloten. Hij hoefde hiervoor niet van werkgever te wisselen en zijn inkomen bleef behouden. Zijn astmaklachten zijn na een aantal maanden geheel verdwenen.
Werkgerelateerd astma en beroepsastma
Werkgerelateerd astma omvat astma dat door het werk is ontstaan (beroepsastma) en reeds bestaand astma dat door het werk is verergerd. Binnen beroepsastma wordt onderscheid gemaakt tussen immunologisch (allergisch) beroepsastma en irritatief beroepsastma. Bij door het werk verergerend astma zijn het chemische of fysische prikkels zoals geuren, luchtwegirritantia, koude temperatuurswisseling en hoge of lage vochtigheidsgraad, die de klachten van reeds bestaand astma verergeren, de variabiliteit van de luchtwegobstructie doen toenemen en leiden tot gebruik van meer medicatie.
Als astma op volwassen leeftijd ontstaat (adult onset asthma) of zich op volwassen leeftijd opnieuw manifesteert (new onset asthma), moet beroepsastma worden overwogen.
Bij meneer Emin is sprake van een immunologisch beroepsastma. Immunologisch beroepsastma kan worden veroorzaakt door agentia met een Hoog Molecuul Gewicht (HMW) en agentia met een Laag Molekuul Gewicht (LMW). (zie kader)
E-learning
In de e-learning ‘Signaleren beroepslongziekten’ leren artsen en andere zorgverleners welke vragen zij kunnen stellen om werkgerelateerde problematiek vast te stellen, wat nodig is om patiënten hierbij op een goede manier te begeleiden en welke verwijsmogelijkheden er zijn. Het maken van de e-learning duurt ongeveer 1,5 uur en is geaccrediteerd voor 2 punten door ABAN (ABC1, NVALT en AbSg), NVvPO, V&V, KABIZ en door VSR. De e-learning is bedoeld voor huisartsen, longartsen, bedrijfs- en verzekeringsartsen, longverpleegkundigen, longfunctieanalisten, praktijkverpleegkundigen en -ondersteuners, arboverpleegkundigen en verpleegkundig specialisten.
De e-learning is gratis te verkrijgen via de webshop van Bohn Stafleu van Loghum (BSL): beroepslongziekten
Concluderend
-
Vraag bij werknemers met nieuwe of toenemende klachten van astma, COPD of rhinitis naar mogelijke blootstelling aan stoffen, allergenen, gassen of dampen op het werk.
-
Beoordeel met behulp van de RI&E (of andere bedrijfsinformatie) of er op de werkplek kans is op blootstelling aan damp, gas, stof en/of rook.
-
Schakel eventueel een arbeidshygiënist in voor verder werkplekonderzoek.
-
Overleg met de huisarts of longarts als diagnostische informatie ontbreekt.
-
Het stellen van een diagnose werkgerelateerd astma is in de meeste gevallen alleen mogelijk door multidisciplinaire samenwerking tussen longarts, bedrijfsarts en arbeidshygiënist. Ook kunt u een gespecialiseerd centrum inschakelen voor werkgebonden longaandoeningen.
-
Adviseer na het stellen van de diagnose immunologisch beroepsastma tot volledig stoppen van de blootstelling aan het oorzakelijk agens.
-
Adviseer organisaties blootstelling aan allergene stoffen en/of luchtwegprikkelende stoffen op te nemen in de RI&E en een adequaat preventiebeleid uit te voeren.
*De casus in dit artikel is fictief, maar samengesteld op basis van bestaande situaties.
Bronnen
-
Richtlijn Astma en COPD (NVAB, de richtlijn is onlangs herzien. De herziene versie komt beschikbaar op de website van het NVAB in het voorjaar van 2019)
-
van (NVALT, 2017)
-
Registratierichtlijn Werkgerelateerd Astma (NCvB, 2014)
Voorbeelden van HMW- en LMW-allergenen bij immunologisch beroepsastma
Voorbeelden van HMW-allergenenmeelstof – bakkerijen dierlijke en/of plantaardige eiwitten – (proef) dieren, laboratoria schimmels – farmaceutische, voedingsmiddelen industrie, laboratoria eiwitten en enzymen – wasmiddelen-zuivel-voedingsmiddelen industrie latex– gezondheidszorg
Voorbeelden van LMW-allergenen metaalzouten (platinum, nikkel) – metaalwerkers, lassers isocyanaten – spuiterij, autoschadeherstelbranche, rubber, kunststof, (PUR) schuim, industrie, elektronica anhydriden en epoxyharsen en reactieve kleurstoffen – kunststof, plastic, verf, papier, textielindustrie; bouwnijverheid, schilders, vloerleggers acrylaten, tandtechnische laboratoria, nagelstudio’s, cosmetica houtstof (Western Red Cedar) – houtverwerkende industrie, meubelmakers
In de richtlijn Astma en COPD van de NVAB staat een overzicht van beroepsallergenen en vormen van blootstelling die in verband zijn gebracht met het veroorzaken van irritatief beroepsastma met verwijzingen naar andere bronnen van informatie zoals de Registratie Richtlijn Werkgerelateerd astma van het NCvB.
