Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Gevolgen van agressie en geweld

Teus Brand
Steven Visser
Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) ontving van 2018 tot en met 2022 380 meldingen van beroepsziekten als gevolg van agressie en geweld.
Bij 368 (97%) meldingen ging het om psychische beroepsziekten en dan met name posttraumatisch stresssyndroom (240 meldingen) gevolgd door overspanning/burn-out (76 meldingen) en overige aandoeningen door ernstige stress (44 meldingen).
Verder waren er negen meldingen van beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat (waaronder zes meldingen van letsel), twee meldingen van neurologische beroepsziekten (waaronder letsel aan de hersenen) en één melding van hart- en vaatziekten.
De beroepsgroepen met de meeste meldingen van beroepsziekten als gevolg van agressie zijn verzorgend personeel (zoals begeleiders in de (verstandelijke) gehandicaptenzorg; 107 meldingen), veiligheidswerkers (zoals politiepersoneel, boa’s; 87 meldingen), vakspecialisten in de gezondheidszorg (zoals verpleegkundigen; 32 meldingen). Andere beroepen waar meldingen voor binnenkomen zijn maatschappelijk werkers, buschauffeurs, conducteurs en docenten.

Casus 1: angstklachten na aanval

Een 38-jarige vrouw bezoekt de bedrijfsarts. Ze werkt 16 jaar in de psychiatrie. Het menselijk gedrag heeft altijd haar interesse gehad en daarom is ze in deze sector gaan werken. Ze herkent de diverse ziektebeelden en de risico’s. De laatste vier jaar werkt ze voornamelijk op de gesloten afdeling van de afdeling psychiatrie. Hier zijn de ziekbeelden complexer en is de zorg zwaarder. In de regel kan ze dit goed aan. Af en toe doen zich onverwachte situaties voor en bij een tekort aan goed geschoold personeel pakt het soms heftiger uit. Zo’n 4 maanden geleden decompenseerde een patiënt midden in de nacht, ging schreeuwen en probeerde haar tegen de grond te werken, wat uiteindelijk lukte. Ze heeft doodsangsten uitgestaan en dacht dat dit fout met haar zou aflopen. De man was namelijk groot en sterk en niet voor rede vatbaar. Daarbij gingen ze in het verleden met meer mensen naar een dergelijke patiënt toe, maar door gebrek aan personeel lukte dat nu niet. Toen haar collega merkte dat het mis dreigde te gaan, heeft ze snel hulp ingeroepen. Met vijf mensen en medicatie lukte het na een forse worsteling de man tot bedaren te krijgen.
Vier maanden later werkt ze weer gewoon, gaat het in de privésfeer goed, maar ze heeft er wel angstklachten aan overgehouden. Ze vermijdt die plaats, heeft herbelevingen, waarbij ze hartkloppingen krijgt als ze er aan terugdenkt. Somber is ze er niet van geworden.

Zes stappen belicht

Een beroepsziekte wordt vastgesteld aan de hand van zes stappen.

  • Stap 1. Diagnose. Overige reacties op ernstige stress (P629). De symptomen voldoen momenteel niet aan alle criteria voor PTSS, met name somberheid ontbreekt.
  • Stap 2. Vaststellen van de relatie met werk. De klachten zijn begonnen na een heftig incident op het werk.
  • Stap 3. Vaststellen van de aard en het niveau van de oorzakelijke blootstelling. De patiënt heeft haar tegen de grond gewerkt en de situatie was dermate bedreigend, dat ze vreesde voor haar leven. Daarbij was er op dat moment geen hulp beschikbaar. Die kwam later pas.
  • Stap 4. Andere mogelijke oorzaken. Er zijn geen aanwijzingen voor andere mogelijke privé-oorzaken.
  • Stap 5. Beroepsziekte vaststellen. Er zijn geen andere verklaringen voor de angstklachten dan het werkincident.
  • Stap 6. Maatregelen ter preventie. Er was sprake van overmacht, waardoor de gebruikelijke preventieve maatregelen niet konden worden uitgevoerd. Zo deed het incident zich plotsteling voor en kon ze geen aanspraak maken op hulp van collega’s, daar die op dat moment niet beschikbaar waren.

De situatie was voor de vrouw zo dreigend dat zij vreesde voor haar leven

Casus 2: gehoorschade bij agent

Een 45-jarige politieagent komt op spreekuur bij de bedrijfsarts met gehoorschade door blootstelling aan een vuurwerkbom. Tijdens oud en nieuw is hij, met een paar collega’s, door agressieve jongeren belaagd, waarbij gericht met vuurwerk is geschoten. Naast de opgetreden tinnituslast en gehoorverlies is er forse emotionele schade bij de agent. De casus is als gehoorschade gemeld bij het NCvB.

https://static-content.springer.com/image/art%3A10.1007%2Fs12498-024-2471-0/MediaObjects/12498_2024_2471_Fig1_HTML.jpg
© Asier / AdobeStock
Beschouwing: gevolgen van agressie blijken lastig te duiden

De laatste jaren komen veelvuldig berichten voorbij waarin gesproken wordt over een toename van agressie en geweld in de samenleving (Waarom voelt het alsof geweld en agressie toenemen? ‘De criminaliteitscijfers dalen al jaren’ – EenVandaag (avrotros.nl)). Onlangs was er in het AmsterdamUMC een symposium om dit thema heen: ‘Incidenten in de patiëntenzorg: Human (t)error’ (Extra aandacht voor omgaan met agressieve patiënten en bezoekers (tulpintranet.nl)).

Volgens de Nederlandse Arbeidsinspectie valt agressie en geweld onder psychosociale arbeidsbelasting en kan het zowel verbaal (schelden, schreeuwen), fysiek (schoppen, duwen, slaan, enz.) als psychisch (bedreigen, intimideren, enzovoort) plaatsvinden.
Meldingen van agressie op de werkvloer lijken het topje van de ijsberg

Het NCvB krijgt jaarlijks tientallen meldingen binnen van de gevolgen van agressie op de werkplek. Het lijkt een topje van de ijsberg. Bedrijfsartsen vinden het kennelijk toch nog lastig de gevolgen te duiden als een beroepsziekte en vervolgens te melden. Een reden is dat de gevolgen gezien kunnen worden als een (arbeids)ongeval. Het betreft vaak een plotselinge, ongewilde gebeurtenissen en dan spreken we over een arbeidsongeval. De registratierichtlijnen van het NCvB geven echter voldoende handvatten om de aandoening als beroepsziekte te melden.

https://static-content.springer.com/image/art%3A10.1007%2Fs12498-024-2471-0/MediaObjects/12498_2024_2471_Fig3_HTML.jpg

Teus Brand, Steven Visser en Henk van der Molen zijn allen werkzaam bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Amsterdam. t.brand@amsterdamumc.nl

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen
account, maak dan hieronder een account aan.
Lees ook de spelregels.