Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Motiverende consultvoering door Vlaamse artsen

Isha Rymenans
Motiverende consultvoering combineert ‘Motivational Interviewing' met behoefte-ondersteunende principes vanuit de zelfdeterminatietheorie. Beide hebben bewezen gedragsverandering van patiënten of het welzijn van werknemers te bevorderen, maar meer onderzoek is nodig op vlak van re-integratie. In dit praktijkartikel worden enkele handvaten aangereikt uit een training in motiverende consultvoering voor adviserend artsen bij Vlaamse ziekenfondsen.
© Lightfield Studios / AdobeStock
Motivational Interviewing (MI)1 is een counselingstijl die naast gezondheidsbevordering, denk aan rookstop, ook al evidentie kent bij werkhervatting.2,3 Doel is om mensen hun ambivalentie – zowel gevoelens tegen als voor gedragsverandering – te doorbreken. Echter, MI houdt minder rekening met de context waarin het wordt toegepast. In de Belgische context zijn het de ziekenfondsen die na 1 maand arbeidsongeschiktheid het verzuim en het recht op bijhorende uitkeringen controleren. Adviserend artsen – vaak opgeleid in verzekeringsgeneeskunde – en hun paramedisch team nemen die evaluerende rol op.a
In consultaties binnen de ziekenfondscontext lijkt het waardevol om MI te combineren met principes van de zelfdeterminatietheorie.4 Anders dan bij een typische arts-patiëntrelatie, zorgt die evaluerende rol en het uitgangspunt van controle er namelijk voor dat sommige patiënten zich angstig of gefrustreerd in hun behoeften voelen. Desondanks kunnen artsen gesprekshandvaten adopteren om patiënten hun psychologische basisbehoeftes aan autonomie (= gevoel van zelfbeschikking), verbondenheid (= betekenisvolle connecties hebben) en competentie (= zich capabel voelen), toch te ondersteunen. Werknemers of patiënten die hun leidinggevenden/hulpverleners als behoefte-ondersteunend ervaren, hebben minder kans om langdurig arbeidsongeschikt te worden5 of te blijven.6 Daarom omvat onze training niet alleen motiverende handvaten vanuit MI, maar ook behoefte-ondersteunende gesprekshandvaten uit de zelfdeterminatietheorie.

‘Hulpverleners handelen soms vanuit een goedbedoelde reparatiereflex’

10 uur motiverende consultvoering

MI-trainingen bestaande uit verschillende sessies, gevolgd door follow-up-feedback, zijn het meest effectief.7 Onze training bestond dus uit vier trainingssessies en één follow-up.8 We kozen voor een online en interactief format om deelname zowel laagdrempelig te houden alsook voldoende leerkansen te bieden. De gesprekshandvaten werden behandeld via relevante casussen gelinkt aan het type hulpvraag (zie tabel 1).

Tabel 1: Overzicht van het online trainingsprogramma in motiverende consultvoering.

Timing
Duur
Inhoud
Trainingssessies
Week 1
3,5u
• Basisprincipes vanuit de zelfdeterminatietheorie en Motivational Interviewing
• Introductie van de verschillende types hulpvragen
• Gesprekshandvaten gelinkt aan de werkbare hulpvraag: bv. de arbeidsongeschikte patiënt wil de mogelijkheden rond werkhervatting bespreken
Week 3
2u
• Gesprekshandvaten gelinkt aan de niet-aanwezige hulpvraag: bv. de arbeidsongeschikte patiënt voelt zich hopeloos en ziet het nut van re-integratie niet in
• Herkennen van en omgaan met weerstand
Week 5
2u
• Gesprekshandvaten gelinkt aan de niet-werkbare hulpvraag: bv. de arbeidsongeschikte patiënt erkent zijn aandeel niet en legt de verantwoordelijkheid volledig bij zijn behandelende artsen
Week 7
2u
Synthese en take-aways
Follow-up
Tussen week 11 en 15
2,5u
Focusgroep
• Bespreking implementatieproces
• Ervaringen delen en feedback geven rond moeilijke casussen

• 1 Autonome motivatie en autonomie-ondersteuning voor duurzame werkhervatting

Vele arbeidsongeschikte patiënten voelen zich onder druk gezet om het werk te hervatten9, bijvoorbeeld omwille van hun financiële situatie of uit schuldgevoel naar collega’s toe. Deze gecontroleerde vormen van motivatie zijn minder effectief op lange termijn4 en vergroten mogelijk de kans op terugval in arbeidsongeschiktheid. Dit in tegenstelling tot autonome motivatie, dit is wanneer patiënten terug aan de slag willen omdat ze dat zinvol of leuk vinden. Het is dus belangrijk om patiënten vooral te doen reflecteren over hun autonome eerder dan gecontroleerde beweegredenen met het oog op duurzame werkhervatting.
Opdat artsen van de ziekenfondsen hun adviserende en evaluerende rol kunnen opnemen op een manier die niet controlerend aanvoelt voor de patiënt, kunnen zij autonomie-ondersteunend communiceren.
Men gebruikt bijvoorbeeld beter uitnodigende taal (‘Je zou dit met de bedrijfsarts kunnen bespreken’) in plaats van dwingende taal (‘Je moet dit bespreken’). Ook loont het om zoveel mogelijk keuzes of alternatieven te bieden (bijvoorbeeld ‘Wil je zelf een psycholoog contacteren of verwijs ik door naar onze interne psycholoog?’).

Echter, soms wordt de keuzevrijheid van arbeidsongeschikte patiënten ingeperkt, als de adviserend arts beslist tot opgelegde werkhervatting en stopzetting van de uitkering. In dat geval kan de arts hun autonomie toch nog proberen te ondersteunen door een goede verklaring of verantwoording te geven, bijvoorbeeld op basis van het wettelijk kader.

• 2 Ondersteunen in plaats van ‘repareren’

Hulpverleners in het algemeen, en dus ook adviserend artsen en hun team van paramedici, handelen soms vanuit een goedbedoelde reparatiereflex. Doordat ze anderen willen helpen, gaan ze hun patiënten bijvoorbeeld proberen te overtuigen om terug aan het werk te gaan. Echter, wanneer argumenten voor verandering te snel worden aangebracht, kan er weerstand ontstaan. Mogelijks antwoorden arbeidsongeschikte patiënten dan met: ‘Ja, maar…’ en formuleren ze allerlei tegenargumenten waardoor het gesprek vastloopt. Om dit te vermijden, laat je de patiënt eerst zelf input bieden (bijvoorbeeld ‘Heb je al nagedacht over hoe je het zou aanpakken?’) om daarna toestemming te vragen vooraleer op maat gemaakt advies of info aan te reiken (‘Wil je graag enkele van mijn suggesties horen?’).

• 3 Wat als er toch weerstand ontstaat in het gesprek?

Dan kan het helpen om expliciet te benoemen wat men aanvoelt dat er speelt. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben misschien wat snel aan het gaan’ of ‘Je hebt het gevoel dat ik niet geloof dat jouw klachten echt zijn’. Dit kan het gesprek opnieuw opentrekken.

https://static-content.springer.com/image/art%3A10.1007%2Fs12498-024-2532-4/MediaObjects/12498_2024_2532_Fig2_HTML.jpg
Piter2121 / AdobeStock

• 4 Bevorder competentiegevoel bij stappen richting re-integratie

Wanneer patiënten langdurig afwezig zijn van het werk, kan dit een deuk in hun zelfvertrouwen geven. Een verhoogd competentiegevoel daarentegen faciliteert het re-integratieproces.10 Adviserend artsen kunnen het competentiegevoel onder meer proberen te versterken door reeds genomen stappen te affirmeren1,4 (bijvoorbeeld ‘Goed dat je contact blijft houden met collega’s’) of verdere, kleine stappen overeen te komen die haalbaar lijken (bijvoorbeeld een gesprek aanvragen bij de bedrijfsarts).

Referenties

a Artikel 100 – 14.07.1994 (wet GVU): ‘wordt als arbeidsongeschikt erkend als bedoeld in deze gecoördineerde wet, de werknemer die alle werkzaamheid heeft onderbroken als rechtstreeks gevolg van het intreden of het verergeren van letsels of functionele stoornissen waarvan erkend wordt dat ze zijn vermogen tot verdienen verminderen tot een derde of minder dan een derde van wat een persoon, van dezelfde stand en met dezelfde opleiding, kan verdienen door zijn werkzaamheid in de beroepscategorie waartoe de beroepsarbeid behoort, door betrokkene verricht toen hij arbeidsongeschikt is geworden, of in de verschillende beroepen die hij heeft of zou kunnen uitoefenen hebben uit hoofde van zijn beroepsopleiding’. Informatieblad 2020/3 (RIZIV, 2021)

1. Miller WR, Rollnick S. Motivational interviewing. Helping people change. Guilford Publications; 2013.

3. Vanovenberghe C, Van den Broeck A, Du Bois M, De Schryver M, Lauwerier E. A pilot randomized controlled trial on motivational interviewing in return to work after work disability. Patient Educ Couns 2022;106:98-106. doi.org/10.1016/J.PEC.2022.09.014

4. Deci EL, Ryan RM. The ‘what’ and ‘why’ of goal pursuits: human needs and the self-determination of behavior. Psychol Inq 2000;11:227-68. doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01

5. Stenling A, Nielsen K, Tafvelin S. Need-supportive leadership behaviors and sickness absence among employees : The mediating role of basic psychological need satisfaction. Appl Psychol 2024:1-11. doi.org/10.1111/apps.12523

6. Farholm A, Halvari H, Niemiec CP, Williams GC, Deci EL. Changes in return to work among patients in vocational rehabilitation: a selfdetermination theory perspective. Disabil Rehabil 2017;39:2039-46. doi.org/10.1080/09638288.2016.1215559

7. Schwalbe CS, Oh HY, Zweben A. Sustaining motivational interviewing: A meta-analysis of training studies. Addiction 2014;109:1287-94. doi.org/10.1111/add.12558

8. Rymenans I, Van den Broeck A, Vanovenberghe C, Du Bois M, Lauwerier E. Developing a training in motivational counselling to promote return to work: An intervention mapping approach. J Occup Rehabil 2024. doi.org/10.1007/s10926-024-10177-z

9. Vanovenberghe C, Van den Broeck A, Lauwerier E, Goorts K, Du Bois M. Motivation in the return to work process: a self-determination cluster approach. Disabil Rehabil 2020;44:2053-62. doi.org/10.1080/09638288.2020.1826584

10. Brouwer S, Krol B, Reneman MF, Bultmann Ü, Franche R-L, Van Der Klink JJL, et al. Behavioral determinants as predictors of return to work after long-term sickness absence: An application of the theory of planned behavior. J Occup Rehabil 2009;19:166-74. doi.org/10.1007/s10926-009-9172-5

Aandachtspunten

  • Ondersteun autonomie (bv. keuzes bieden) en zet in op autonome motivatie (zinvolheid van re-integratie).
  • Let op voor de reparatiereflex: vermijd overtuigen en argumenteren.
  • Benoem weerstand als die zich voordoet om het gesprek terug open te trekken.
  • Bevorder het competentiegevoel door reeds genomen stappen te affirmeren en verdere haalbare stappen concreet overeen te komen.

dra. Isha Rymenans rondt momenteel haar doctoraatsonderzoek (over motiverende consultvoering bij re-integratie) af bij KU Leuven, Work and Organisation Studies, Brussel Contact: isha.rymenans@kuleuven.be

Coauteurs zijn prof. dr. Anja Van den Broeck(KU Leuven, Work and Organisation Studies), prof. dr. Marc Du Bois (KU Leuven, Environment and Health), prof. dr. Emelien Lauwerier  (Open Universiteit Heerlen, Health Psychology) en dr. Charlotte Vanovenberghe, Gent.

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen
account, maak dan hieronder een account aan.
Lees ook de spelregels.