Wat is normaal? In de wetenschap, statistiek en geneeskunde was ‘normaal' lange tijd de maatstaf: een gemiddelde, een referentie, een richtlijn. Maar het idee van ‘normaal' neigt ertoe mensen in hokjes te stoppen, terwijl gezondheid flexibeler en complexer is dan een simpele norm. In het dagelijks leven, en zeker ook in de wereld van arbeid en gezondheid, is ‘normaal' steeds meer een rekbaar begrip geworden. In dit nummer van TBV belichten we neurodiversiteit en neurodivergentie, gebieden waarin die norm steeds meer begint te knellen.
Onze maatschappij is per definitie neurodivers: ze bestaat uit mensen met uiteenlopende breintypes en unieke manieren van denken, voelen en communiceren. Die diversiteit omvat iedereen, zowel mensen die neurologisch ‘typisch’ functioneren als zij die anders waarnemen en reageren. Het is een menselijke verscheidenheid, net zo fundamenteel als biodiversiteit in de natuur. En net als in de natuur geldt: diversiteit is geen afwijking, maar een bron van veerkracht.
‘Werk kan én moet zich meer voegen naar de verscheidenheid van mensen’
Toch is er binnen dit brede spectrum een groep, vaak aangeduid als neurodivergent, die structureel vastloopt in werkcontexten, door gebrek aan passende ondersteuning, rigide functie-eisen en onzichtbaar onbegrip. Zo wordt het ‘atypische’ brein zélf gezien als risico: voor ziekteverzuim, uitval en arbeidsongeschiktheid.
Maar wat als we het andersom benaderen? Neurodiversiteit stelt fundamentele vragen aan onze kijk op arbeid, gezondheid en inzetbaarheid. Als niemand écht ‘normaal’ is, wat betekent dat dan voor onze systemen van arbeidsgeschiktheid, ziekteverzuimbegeleiding en duurzame inzetbaarheid?
In een tijd waarin arbeid steeds complexer en veeleisender wordt, is het niet langer houdbaar om mensen af te meten aan één cognitief en gedragsmatig sjabloon. De mens past zich aan, maar de arbeid ook. Werk kan én moet zich meer voegen naar de verscheidenheid van mensen. Gezond werken betekent dan niet langer voldoen aan een norm, maar het vinden van balans tussen belastbaarheid, zingeving en autonomie – voor ieder uniek brein.
Voor bedrijfs- en verzekeringsartsen ligt hier een belangrijke opdracht. Hoe herkennen we het potentieel achter gedrag dat afwijkt van de norm? Hoe begeleiden we mensen met een ‘anders werkend brein’ naar passend werk dat bijdraagt aan welzijn en participatie? Hoe voorkomen we dat neurodiversiteit en neurodivergentie vooral leiden tot uitsluiting en arbeidsongeschiktheid, terwijl het evengoed een bron van creativiteit, focus en doorzettingsvermogen kan zijn?
De uitdaging voor bedrijfs- en verzekeringsartsen is dan ook niet om afwijkingen te corrigeren, maar om bruggen te bouwen. Tussen mens en werk. Tussen anders-zijn en erbij horen. Want als niemand écht normaal is, dan is misschien juist dát het nieuwe normaal.
Sylvia van der Burg-Vermeulen
