"Maar waaraan zie je dan dat het niet echt is?" Ik kijk naar de wielrenners die door het Engelse landschap fietsen. Een amateurkoers, zo hard gaat het niet, dat zie ik ook wel. Twee renners ontsnappen en sprinten naar de finish, ieder aan hun eigen kant van de weg. We zitten op de bank, zo meteen zal de eerste dode vallen. Het theatrale spel en de ongeloofwaardige plot vind ik juist zo ontspannend aan Midsomer Murders. Maar mijn vriend kan deze kleurige opening niet aanzien. Veel te onecht. Waaraan je dat ziet? Dat ziet toch iedereen. Alleen al die ontknoping. Twee wielrenners die wegsprinten. Het wordt zogenaamd spannend, maar ze zitten niet bij elkaar in het wiel, ze fietsen vrolijk honderden meters naast elkaar. Zo gaat dat toch niet. Ja, nu hij het zegt, zie ik het ook.
Leren zien. Ik zie me nog fietsen langs de Oude Gracht, zwenkend met een hand aan het stuur, balancerend met de houten kast met mijn microscoop achterop. Het wekelijkse tochtje op weg naar het Microlaboratorium. Allemaal om te leren zien wat er op die objectglaasjes lag. Of beter gezegd, om te herkennen wat daar volgens anderen te herkennen was. Ik vond het moeilijk. Pas toen ik wist wat ik moest zien, zag ik het ook.
Anderen helpen ons zien wat er te zien is. Wij zien altijd met onze eigen ogen die daarmee ons perspectief bepalen en beperken. Om de wereld vanuit meerdere perspectieven te kunnen bekijken, hebben we elkaar nodig. Filosoof Hannah Arendt drukt het nog sterker uit: ‘Het einde van de gemeenschappelijke wereld is gekomen wanneer ze slechts onder één aspect verschijnt en het haar slechts is toegestaan één perspectief te bieden’. Voor Arendt is het kenmerkend voor de menselijke conditie dat de wereld niet bewoond wordt door de mens, maar door mensen. Altijd meervoud. Mensen verschillen van elkaar en juist deze pluraliteit maakt het mogelijk dat met iedere mens iets nieuws kan beginnen.
De pluraliteit van Arendt komt ook tot uitdrukking in de titel van de nieuwste roman van Thomas Heerma van Voss: Condities. Hierin beschrijft hij hoe de wereld verschijnt aan zijn hoofdpersoon die de ziekte van Crohn heeft. Een wereld die bewoond wordt door allemaal tergend gezonde lichamen en een wereld waarin de plaats van de dichtstbijzijnde wc cruciaal is: ‘Ik ben woedend op al die mensen die me zonder dat ze dat door hebben hun krachtige lichamen inpeperen. (…) Alsof iedereen hier is samengekomen om hun goede gezondheid te etaleren. (…) Ik zet een stap naar achter, ik sluip richting wc’. Heerma van Voss zegt in een interview dat het voor hem belangrijk is dat zijn romantitel in het meervoud staat. Het gaat hem niet zozeer, of in ieder geval niet alleen, om de conditie van zijn personage, maar het gaat hem juist om de vraag hoe zijn protagonist zich verhoudt tot de condities van al die gezonde mensen.
Hoe iemand met een ziekte kan leven, hangt samen met hoe de wereld aan hem verschijnt en hoe hij zich kan verhouden tot anderen. En hierover zullen we niets te weten komen als we vanuit ons eigen perspectief blijven kijken. Dan zullen we niet begrijpen wat de nabijheid van een wc voor iemand betekent met een chronische darmziekte of wat het voor iemand met een kwetsbare gezondheid betekent om zich te moeten bewegen tussen al die andere mensen die zich niet meer druk maken om de anderhalvemetermaatregel. Hoe bewoonbaar de wereld voor iemand is of hoe bedreigend, kunnen we pas begrijpen als we eerst willen luisteren naar dat radicale eerstepersoonsperspectief.
Ingeborg van den Bold is verzekeringsarts niet-praktiserend en filosoof
