Veel managers en beleidsmakers, maar ook collega-bedrijfsartsen zijn inmiddels wel overtuigd van de noodzaak om bepaalde taken van de bedrijfsarts op de een of andere manier uit te besteden. Hiervoor wordt een argumentencocktail geserveerd met daarin als ingrediënten onder andere de krapte op de arbeidsmarkt, toename van chronisch zieken (en mensen die langer doorwerken) en de bedrijfsarts die dankzij de gewijzigde Arbeidsomstandighedenwet het in ieder geval op papier alleen maar drukker heeft gekregen. Daar is weinig tegenin te brengen, maar toch rijmt dat niet helemaal met het beginsel dat het aan de bedrijfsarts zelf te bepalen is óf hij taken wil delegeren, welke taken dat dan zijn en aan wie hij dat doet. Er zou dus ook vooral een persoonlijk motief moeten zijn. Er lijkt dan ook een hele groep collega’s te bestaan die moeite blijft houden met het delegeren van artsentaken aan niet-medisch geschoolde casemanagers, terwijl zij zelf de verantwoordelijkheid hierover houden. Dat zou dan hun goed recht moeten zijn, maar kan ook ingewikkeld worden als zij in loondienst werken. Er zou dan belangenverstrengeling op kunnen treden met hun werkgever (arbodienst), die door de vele openstaande vacatures juist taakdelegatie aan zou kunnen grijpen als (lucratieve) oplossing om haar klanten te kunnen blijven bedienen of meer klanten te werven en dus gebaat is bij bedrijfsartsen die hierin mee willen gaan. Dit brengt het risico met zich mee dat binnen deze arbodiensten een soort vaste werkwijze – gechargeerd: keurslijf – ontstaat waaraan de bedrijfsarts gevraagd wordt zich te conformeren. Dat is praktisch gezien natuurlijk een meer werkbare oplossing, maar wellicht niet geheel conform het eigenlijke gedachtengoed dat de autonome rol van de bedrijfsarts omvat.

Taakdelegatie komt niet bepaald uit de lucht vallen en er zijn genoeg collega’s die er al jaren naar alle tevredenheid mee werken. Waarom is dan juist nu de weerstand zo merkbaar? Mogelijk is een stukje van die weerstand te verklaren uit het feit dat in de afgelopen periode juist de risico’s zo sterk zijn benadrukt. Omdat de arbodiensten hun zaken op orde willen hebben, moeten er gevoelsmatig ‘ineens’ taakdelegatieovereenkomsten getekend worden (terwijl het voorheen zonder deze overeenkomsten vaak al prima werkbaar was) en bij de tuchtrechter kan de bedrijfsarts niet schuilen achter deze zelfde arbodienst. De schoen wringt dan daar waar het delegeren van taken en het behouden van de verantwoordelijkheid bijeen komen.

Diezelfde schoen kan nog een maatje kleiner uitvallen voor de AIOS en zijn praktijkopleider (bedrijfsarts). Hoewel bij een goede vertrouwensband tussen deze personen in de praktijk weinig problemen merkbaar zijn, is het ook hier voor de arbodiensten zoeken naar de juiste vastlegging en is het voor eenieder goed te weten wat de toewijzing van verantwoordelijkheden is. De NVAB maakt duidelijk onderscheid met taakdelegatie door de werkrelatie tussen AIOS en opleider als supervisie te bestempelen, echter Van den Nieuwenhof et al betogen in TBV32 van dit jaar dat vanuit een juridisch perspectief buiten de woordkeuze hierin weinig verschil aan te merken is. Immers, bepaalde taken zijn wettelijk enkel opgedragen aan de bedrijfsarts (met titel dus). De basisarts, al dan niet in opleiding, is daarmee in deze context net als een casemanager taakgedelegeerde van de bedrijfsarts. Hierbij wordt wel de kanttekening gemaakt dat meer ruimte gelaten zou kunnen worden in de uitoefening van taken door rekening te houden met kennis, ervaring en opleidingsniveau. Daarnaast, in tegenstelling tot een leek (bijvoorbeeld casemanager), heeft de gedelegeerde arts wel verantwoordelijkheden op basis van het tuchtrecht. Er ligt dus enige speelruimte voor de basisarts of AIOS, maar waar de eindverantwoordelijkheid ligt voor de voorbehouden handelingen lijkt vrij stellig de bedrijfsarts te zijn.2 Of je het nu supervisie of taakdelegatie noemt, de basisarts en zeker de AIOS zal zich geleidelijk steeds meer taken van de bedrijfsarts eigen moeten (kunnen) maken. Gevoelsmatig kan het plaatsen van verantwoordelijkheden daarmee nog iets ingewikkelder worden. Als AIOS wil je je geleidelijk bekwamen in álle taken van de bedrijfsarts, zo ook het zelf superviseren of delegeren van taken. Stel dat de AIOS taken delegeert aan de casemanager. Dat zou vanuit het juridisch perspectief dan kunnen vallen binnen die extra ruimte die hij als AIOS op basis van zijn opleiding heeft, in de op zijn beurt gedelegeerde positie ten opzichte van de praktijkopleider of van de bedrijfsarts. Als dit taken zijn die wettelijk enkel aan een geregistreerd bedrijfsarts opgedragen zijn, zou de eindverantwoordelijkheid dus formeel nog steeds bij de praktijkopleider van de AIOS liggen. En dat terwijl nou net een kernvoorwaarde voor taakdelegatie is dat de bedrijfsarts moet voorzien in adequaat toezicht. Je zou kunnen beargumenteren dat dat gewaarborgd wordt door de AIOS, doch raakt de eindverantwoordelijke in deze wel erg ver buiten beeld. Daarom zou de meest duidelijke en ook meest logische route zijn als er een moment ontstaat waarop ook de verantwoordelijkheid doorschuift naar de AIOS en dit vastgelegd wordt.

Binnen het huidige opleidingscurriculum kunnen door het samenkomen van opdrachten en praktijkbeoordelingen deelcompetenties (zoals bijvoorbeeld verzuimbegeleiding) al tijdens de opleiding afgetekend worden als zijnde op of boven het verwachte niveau van een beginnend (geregistreerd) bedrijfsarts. Is, ondanks het ontbreken van de titel, dat dan het moment waarop de verantwoordelijkheid in het geheel bij de AIOS komt te liggen? Ondanks het ontbreken van de formele bevoegdheid is de bekwaamheid daarmee adequaat getoetst. In de praktijk worden op deze manier al tijdenlang, op goed vertrouwen van de opleiders, door AIOS voorbehouden handelingen verricht. Uiteraard is een onderdeel van deze bekwaamheid ook het inzicht in het niet-kunnen en hulp vragen waar nodig.

Taakherschikking zou meer duidelijkheid kunnen brengen in de worsteling van het delegeren van taken en behouden van verantwoordelijkheden die taakdelegatiemet zich meebrengt. Echter, voorlopig zullen we het nog even met taakdelegatie – hetzij als oplossing, hetzij als opmaat naar taakherschikking – moeten doen. Wellicht komt een groot deel van de frictie bij sommige professionals simpelweg uit het geduwd worden in een bepaalde richting of werkwijze, maar ik denk dat deze zelfde professionals juist zélf het initiatief moeten nemen om zaken goed geregeld te krijgen bij hun werkgever vanuit hun artsenrol in een moreel maatschappijbreed perspectief.