Getriggerd door de aandacht voor mensen uit de Tweede Kamer die door de hoge mentale druk de grootste moeite hebben hun werk vol te houden, denken we terug aan een leerzame ervaring als bedrijfsarts respectievelijk arbeids- en organisatiepsycholoog voor een waterschap. Hier kampte een vrij hoog percentage van medewerkers met klachten van overbelasting, zoals burn-out.
Meestal betrof dat het kantoorpersoneel en de ingenieurs. Soms door werkdruk, soms door privéomstandigheden, soms door een combinatie daarvan. Maar wat ook opviel… Op een grote afdeling met muskusrattenbestrijders kwam wel veel verzuim voor, maar nooit burn-out. Men had op deze afdeling vaak wel fysieke klachten, bijvoorbeeld door de ziekte van Lyme, ziekte van Weil of problemen met het bewegingsapparaat et cetera. Maar dus nooit burn-out. Deze mannen (het waren meestal mannen) hadden een laag salaris en deden werk dat de meeste mensen niet gemakkelijk zouden doen. En toch hoorde de bedrijfsarts vaak bij betreden van de spreekkamer als eerste opmerking: ‘U gaat mij toch zeker niet ziek melden hè dokter?’.
Praktijkvoorbeeld
De praktijk beschreven in het kader ‘Heilzame factoren’ hiernaast, had ons aan het denken gezet… Over waarom mensen met een kantoorbaan zich wel vaker ziek melden is al genoeg kennis voorhanden. We hebben echter nauwelijks data van dat deel van de werkende populatie waarbij burn-out niet of nauwelijks voorkomt.
Helft van de oplossing
Sinds 2020 is door de beroepsgroep van bedrijfsartsen geroepen dat begeleiding van burn-outklachten door een professional – het leren omgaan met takendruk, grenzen stellen – slechts de helft van de oplossing is. De andere helft is terug te voeren op de organisatie van het werk zelf. Daar zal een werkgever dan wat mee moeten. Hier komen we later op terug. De beroepsgroep van arbeids- & organisatiepsychologen blijkt dezelfde visie uit te dragen.
Ook te implementeren in de Tweede kamer?
Taken en werkomstandigheden van beroepen zijn niet zo vlot te vergelijken, maar met een creatieve blik kan er vaak wel meer dan je denkt.
Het punt dat we willen maken is dat gezond werken – ook onder lastige omstandigheden, zoals die in de Tweede Kamer – altijd prioriteit moet zijn. Het welzijn van ons volk en land is het waard om hard voor te werken, maar het is niet productief als het welzijn van de mensen die zich daarvoor inspannen daar structureel onder lijdt. Een gezond werkklimaat voor volksvertegenwoordigers is dus eigenlijk de meest logische investering die er is. Verbeteren daarvan vergt wat creativiteit, maar ook voldoende lef om bestaande patronen te doorbreken. We zijn immers ook nog dat volk waar ‘goed voor jezelf zorgen’ tegelijkertijd wordt aangemoedigd in kleine kring, maar ook al heel snel wordt afgekeurd als anderen dat iets te veel zouden doen.
Heilzame factoren
Beschermende factoren in de praktijk van de rattenbestrijders:
1. Ervaren gevoel van autonomie
Autonomie werd omschreven als: zelf bepalen wanneer wat moest gebeuren. En het werd gelijkgesteld aan een gevoel van vrijheid.
2. Werk had een begin en een eind
Men begon en eindigde op een vast tijdstip. Er was geen sprake van mail of andere zaken die nog bleven liggen.
3. Werk was buiten
Buiten betekent: niet opgesloten, open, ruimte, ook weer vrijheid. Dit werd als een belangrijk onderdeel genoemd in het niet krijgen van burn-outklachten.
4. Werk was in de natuur
Men ervaarde de invloed van de natuur in het algemeen als heilzaam.
5. Alle taken duidelijk omschreven
Dat wil zeggen: er was een quotum, dat men moest halen en that’s it.
6. Taken waren goed te doen in de daarvoor beschikbare tijd
Bovengenoemd quotum was goed in te plannen in de tijd.
7. Door het fysiek zware werk was de slaapkwaliteit goed
Tijdens de slaap vindt fysiologisch herstel plaats, als de slaapkwaliteit goed is, dan is men ook fit voor de volgende dag.
8. Voldoende lichaamsbeweging tijdens het werk
De helende werking van sporten en bewegen op het lichaam is algemeen bekend.
9. Muziek op werk
Men had de vrijheid om tijdens het werk ook muziek aan te zetten; mensen waren geregeld fluitend aan het werk te zien.
Versterken mentale fitheid van Kamerleden
1. Autonomie promoten
Tweede Kamerleden kunnen wel autonomie ervaren, zij kunnen grotendeels zelf hun dag indelen. Maar dat lijkt wel schijnautonomie, omdat de verantwoordelijkheid heel groot is en de deadlines heel strak. Er lijkt sprake van een chronische kritieke situatie. Ook moeten zij zich veelvuldig verantwoorden door de schijnwerpers van journalistiek en social media. Mogelijkheden voor vergroten van de autonomie zijn misschien gelegen in het vergroten van het aantal Kamerleden, zodat individuele leden minder onderwerpen onder zich hoeven te hebben en gemakkelijker keuzes kunnen maken. Of meer begrip creëren voor het feit dat een kamerlid niet altijd alles weet of 100 procent op de hoogte is, omdat er keuzes moeten worden gemaakt.
2. Werk met een begin en een eind
Dit is vooralsnog helemaal afwezig. Het nieuws, de social media en mails komen 24 uur per dag binnen. De vraag is wel of men dit allemaal moet bijhouden; we zouden hen een prikkelvrije periode kunnen gunnen waarin zij geen social media en nieuws tot zich hoeven nemen of tenminste accepteren dat zij niet direct reageren op zaken, bedenktijd krijgen. Dit vergt wel een cultuuromslag van ons allemaal.
3. Werk buiten en in de natuur
Tweede Kamerleden hebben voor veel van hun werk hun gebouw en elkaar nodig. Dat neemt niet weg dat de natuur naar het gebouw gehaald kan worden. Er bestaan groene wanden en vele mogelijkheden voor natuur op kantoor. Ook bestaan er kantoren met zeer veel glas, zonder het gevoel van muren. Het werken is dan al aangenamer.
4. Duidelijk omschreven taken
Duidelijke taken zijn er wel zou je denken, een Kamerlid zal toch weten waarvoor hij zijn werk doet. Voor het volk en het land en voor de concrete doelen binnen de portefeuille van het Kamerlid.
5. De haalbaarheid van taken
De haalbaarheid van taken is een heel ander verhaal, er is altijd meer werk dan tijd. Er blijven altijd verhalen over waar men zich in kan verdiepen. Dit is een risicofactor voor kamerleden die de lat hoog leggen voor zichzelf of die van zichzelf verwachten dat zij continu het gehele speelveld overzien. Dat is namelijk niet altijd haalbaar.
6. Goede slaap
Mark Rutte hoorden we weleens zeggen dat hij zichzelf verzekert van tenminste 7 uur slaap om goed te kunnen overleven. Hiervoor zal een ijzeren discipline vereist zijn en dat is niet ieder gegeven. Mogelijk moeten Kamerleden zich aanleren om dermate veel te bewegen naast het werk, dat ook zij flink moe zijn en met een leeg hoofd in slaap kunnen komen.
7. Voldoende lichaamsbeweging
Het werk is vooral zittend, bewegen gedurende de dag kan worden georganiseerd door een deel van het werk staand en lopend te doen. Voor besprekingen met twee of drie deelnemers moet dit mogelijk zijn en anders kan het altijd nog in de pauzes en privétijd worden gerealiseerd.
8. Muziek
We kennen al de vleugel van Thierry Baudet. Mogelijk kunnen er in het gebouw van de Tweede Kamer meer vleugels worden neergezet, zoals op de stations in Nederland al gebruikelijk is ter verhoging van de sfeer.
