Een op de vijf werkenden in Nederland heeft psychische klachten, vertelt Suzanne van Hees, onderzoeker bij de HAN. Tegelijk horen zij en haar collega’s, waaronder lector arbeidsdeskundigheid Shirley Oomens, dat werkgevers behoefte hebben aan manieren om deze werknemers te ondersteunen. ‘Het is in veel gevallen mogelijk om te voorkomen dat iemand in het medisch domein terechtkomt,’ zegt Van Hees. ‘In de werkomgeving en persoonlijke omgang kan veel worden gedaan om te blijven werken, ondanks psychische klachten.’

Bijzonder lector Arbeidsdeskundigheid Oomens is de aanvrager en ontwikkelaar van onderzoeksproject De Mentaal Gezonde Zaak, waarin onder andere een handreiking voor leidinggevenden wordt ontwikkeld. Dit deed ze samen met Van Hees en Bouwine Carlier, senior onderzoeker. Tevens is dit onderzoek haar promotietraject. ‘We wilden iets ontwikkelen waarmee werkgevers meer bekwaam worden om in te grijpen voordat er uitval is,’ zegt Van Hees. ‘We zijn begonnen met een literatuurstudie om te achterhalen wat bevorderend is om te blijven werken bij psychische klachten.’ Daaruit bleek dat onze signalering klopte, maar dat er nog weinig bekend was over wat werkgevers kunnen doen om werknemers aan het werk te houden.

Naast de literatuurstudie spraken ze in die tijd met leidinggevenden, werkenden met psychische klachten die een traject hebben doorlopen en arbeidsdeskundigen. ‘Het project richt zich op werkgevers, maar arbo-professionals kunnen ook in een vroeger stadium meedenken.’ Een arbeidsdeskundige kan bijvoorbeeld adviseren over het passend maken van werk, zodat mensen toch deels aan de slag kunnen blijven. ‘Nu komen die vaak pas na een jaar ziekmelding in beeld,’ zegt Van Hees. ‘Terwijl zij veel expertise hebben. Juist bij lichte psychische klachten kan er veel bereikt worden wat betreft werkbehoud.’

Ervaringen met de handreiking

Naar aanleiding van de literatuurstudie en de gesprekken met de drie betrokken groepen maakten de onderzoekers een overzicht van werkplekgerelateerde factoren die een rol spelen in werkbehoud bij psychische klachten. ‘Daarna keken we welke het belangrijkst waren,’ vertelt Van Hees. ‘En die hebben we omgezet in een handreiking.’ Dit deden ze op basis van een evidence-based methode, intervention mapping. De sleutelwoorden daarbij zijn planning, onderzoek en theorie. Intervention mapping geeft richting bij het plannen van een interventie, bijbehorende activiteiten en dus verandering. ‘We wilden het graag op een wetenschappelijke manier tot stand brengen, zodat het onderbouwd is,’ vertelt Van Hees. ‘Daarnaast hebben we de handreiking voorgelegd aan acht arbeidsdeskundigen, die ieder met een werkgever aan de slag gingen.’ De handreiking en begeleidende gesprekken hierover zijn goed ontvangen, leidinggevenden geven aan beter te kunnen signaleren en eerder in gesprek te gaan. Momenteel loopt een evaluatiestudie naar de impact van de handreiking op bijna 100 leidinggevenden bij een twintigtal bedrijven.

Naast de handreiking ontwikkelt de HAN een interventie om Arbo- en HRM-professionals op te leiden om de handreiking in te voeren in organisaties. Hierin leren ze hoe ze de leidinggevenden kunnen coachen. ‘De training bestaat uit een introductiebijeenkomst en drie maandelijkse intervisie- of coachingsgesprekken,’ vertelt Van Hees. Het implementeren van de handreiking en training is namelijk niet alleen interessant voor arbeidsdeskundigen, maar ook voor andere arbo-professionals, zegt Van Hees. ‘Wij hebben gezien dat zij in brede zin bereid zijn om in preventie een grotere rol te pakken.’

Wanneer je als bedrijfsarts bijvoorbeeld steeds mensen ziet binnenkomen met psychosociale klachten van dezelfde afdeling en mogelijk dezelfde leidinggevende, dan wil je toch kijken naar oplossingen binnen teams. ‘Dan is onze handreiking een heel duidelijk handvat.’ De onderzoekers hopen psychische gezondheid zo ook meer bespreekbaar te maken en het stigma te verminderen. ‘Dit kan bijvoorbeeld bereikt worden door als arbo-professional regelmatig met een groep leidinggevenden te sparren over hoe je bepaalde casuïstiek aanpakt,’ zegt Van Hees. ‘De ervaring is dat je iets meer poot hebt om op te staan wanneer je een duidelijke tool gebruikt, zoals deze handreiking.’

Het doel is uiteindelijk het werk zo in te richten dat iemand met klachten kan herstellen, door werk. ‘Arbeid als medicijn,’ noemt Van Hees het. ‘Naast het feit dat de medewerker er last van heeft en je hem of haar wilt steunen, heeft ook de werkgever hiermee te maken. Ook wanneer de oorzaak van problemen in de privésfeer liggen. Juist door als werkgever en arboprofessional je rol hierin te pakken, kun je iemand de kans bieden om succeservaringen op te doen.’